Vogelpokken bij kippen: herken de symptomen
Vogelpokken worden veroorzaakt door een virus. Dit virus wordt voornamelijk verspreid door stekende insecten zoals muggen. Het is erg besmettelijk. Als 1 kip besmet is dan is de kans groot dat de andere kippen in de toom ook besmet raken. Als een kip besmet is met vogelpokken dan ontstaan er binnen 4 tot 10 dagen wratachtige bultjes op de kop, kam en lellen die zich gaan ontwikkelen tot dikke korsten. Vogelpokken zijn er ook een natte vorm, ook wel difterie genoemd. Hierbij ontstaan er verdikkingen in de mond of in de slokdarm. Zowel vogelpokken als difterie kunnen dodelijk zijn.
Heeft mijn kip vogelpokken?
Ziet je kip er hetzelfde uit als de foto´s hieronder? Dan is de kans groot dat je kip vogelpokken heeft.
Beginnende vogelpokken bij kippen:
Gevorderde vogelpokken bij kippen:
Heeft mijn kuiken vogelpokken?
Ziet jouw kuiken er hetzelfde uit als de foto´s hieronder? Dan is je kuiken vogelpokken.
Hoe krijgt een kip vogelpokken?
Er zijn 3 manieren waarop kippen vogelpokken kunnen krijgen:
> Doordat ze geprikt worden door muggen of andere stekende insecten die het virus bij zich dragen.
> Door in aanraking te komen met veren, huidschilfers, korstjes van kippen die het virus bij zich dragen.
> Door bloedluizen of andere parasieten zoals mijten en luizen, die van een besmette kip naar een gezonde kip kruipen en zo het virus overbrengen.
De symptomen ontstaan tussen de 4 - 10 dagen nadat de kippen met het virus in aanraking zijn gekomen. Als er eenmaal één kip besmette kip is, wordt het snel onder je andere kippen verspreid. Vogelpokken zijn dus erg besmettelijk. Het is overigens niet besmettelijk voor mensen. Het kan zijn dat je kippen één voor één besmet worden, het kan zijn dat ze allemaal tegelijk besmet raken en het kan ook zijn dat er kippen tussen zitten die helemaal geen symptomen krijgen. Hoe beter de weerstand van de kip is, des te kleiner de kans op een heftige besmetting.
Als je kip besmet raakt dan ontstaan er wratachtige bulten op de huid zonder veren (snavel, kam, lellen, oogleden) die zich ontwikkelen tot dikke korsten. Hier heeft de kip veel pijn van. Het begint vaak met grijze stipjes of blaren op de kam, lellen en rond de oren en ogen. Vervolgens worden het grotere wratachtige korstjes. Sommige kippen ontwikkelen natuurlijke immuniteit als ze eenmaal pokken hebben gehad, maar anderen blijven vatbaar.
Vogelpokken kunnen zich op verschillende manieren uitzien.
Als kippen vogelpokken hebben dan zijn ze extra gevoelig om ook de natte vorm van de vogelpokken te krijgen, dat heet difterie. In het onderste deel van dit artikel kun je meer lezen over Difterie. Droge pokken en difterie kunnen elkaar opvolgen, in willekeurige volgorde, of ze kunnen tegelijkertijd voorkomen bij verschillende kippen in je kudde. Het komt ook vaker voor dat kippen bovenop de vogelpokken een luchtweginfectie krijgen.
Moet ik een kip met vogelpokken apart zetten?
Zolang de kippen nog eten en drinken hoef je ze niet apart te zetten. Ja, vogelpokken zijn erg besmettelijk, maar de besmetting heeft vaak al plaatsgevonden én het virus gaat al rond in de omgeving. Daarbij levert apart zetten vaak extra stress op wat niet bevorderlijk is voor de weerstand.
Wat nu?
De pokken insmeren met betadinezalf en/of honingzalf
Bij vogelpokken zie je vaak harde, donkere korstjes op de kam, lellen, rond de ogen of bij de snavel. Ga deze er niet aftrekken! Ze beschermen de huid juist tijdens het herstelproces. De korstjes veranderen vanzelf van kleur, drogen in en vallen er uiteindelijk vanzelf af. Dat kan even duren, soms wel 3 tot 4 weken, maar het hoort erbij. Wat ik wél doe, is de korstjes insmeren met honingzalf of betadinezalf. Hierdoor drogen de korstjes sneller in én worden de korstjes minder besmettelijk voor de andere kippen.. Welke zalf ik kies, hangt af van hoe de plekjes eruitzien:
- Bij gesloten, droge korstjes gebruik ik honingzalf
Deze zalf houdt de huid soepel, helpt bij het indrogen van de pokken en ondersteunt het natuurlijke herstel. Mijn ervaring is dat droge korstjes er sneller afvallen als er honingzalf wordt gebruikt. Ik smeer de pokken 1 keer per dag in, het liefst 's avonds zodat het goed kan intrekken. Dit doe ik tot de korstjes vanzelf beginnen los te laten of indrogen. Meestal is dat na een paar dagen tot twee weken. Je ziet het vanzelf: de korstjes worden donkerder, droger en brokkelen een beetje. Dan kun je stoppen. Dit bedoel ik met droge korstjes:
- Bij open plekjes of beschadigde korstjes gebruik ik betadinezalf
Deze ontsmettende zalf helpt om bacteriën op afstand te houden en ondersteunt het sluiten van de huid. Je herkent zulke plekjes aan een natte of glanzende onderlaag, soms met een scheurtje in de korst of een beetje bloed zoals op de foto's hieronder. Ik gebruik betadinezalf totdat het wondje dicht is, meestal is dat een dag of 3, afhankelijk van hoe diep of groot de plek is. Als het een droge korst wordt, dan stap ik over op honingzalf. Ik doe dit 1 keer per dag, het liefst 's avonds. Dan kan het 's nachts goed intrekken.
Let op: Komt er tijdens het insmeren een korstje los?
Gooi het dan meteen weg in een goed afgesloten zakje en doe het in de container. Korstjes kunnen het virus nog een jaar lang bij zich dragen, dus laat ze niet op de grond liggen of in het hok achter. Zo voorkom je dat andere kippen (of jijzelf via je laarzen) het virus weer verder verspreiden.
En nu, schoonmaken!
De drinkbak schoonmaken
Bij vogelpokken is hygiëne nóg belangrijker dan normaal. Het virus kan namelijk via huidschilfers, wondvocht of korstjes ook in het drinkwater terechtkomen. Als een besmette kip uit de drinkbak drinkt, laat ze ongemerkt virusdeeltjes achter op de rand of in het water. Als andere kippen daarna uit dezelfde bak drinken, dan kunnen zij het virus zo ook binnenkrijgen. Daarom spoel ik de drinkbak de komende dagen dagelijks af met kokend water. Zo verklein ik de kans dat het virus zich verder verspreidt via het water.
Waar ik verder op let:
Zorgen dat ze blijft eten en drinken
Kippen met vogelpokken kunnen soms stoppen met eten of drinken, zeker als er korstjes rond de ogen of snavel zitten. Ze zien dan minder goed of hebben moeite met pikken en slikken. Maar juist in deze periode is het zó belangrijk dat ze voldoende binnenkrijgen. Zonder voeding en vocht verzwakt hun lichaam snel, en wordt het extra moeilijk om de pokken te overwinnen. Ik let er daarom goed op of mijn kippen nog zelfstandig eten en drinken. Als ze zelf nog eten, dan geef ik naast het gewone voer een beetje gekookt ei. Dit is makkelijker op te nemen en zorgt sneller voor energie. Als ze helemaal niet meer eten, dan help ik ze daarbij. Klik hier om te lezen hoe ik dat doe.
Zorg dat de muggen uit het kippenhok blijven. Muggen spelen een grote rol bij het verspreiden van vogelpokken. Een mug die een besmette kip heeft gestoken, kan het virus nog 8 weken lang bij zich dragen in haar speekselklieren. Wordt er in die periode een andere kip geprikt? Dan kan het virus alsnog worden doorgegeven, ook als de oorspronkelijke besmetting allang geleden was. Eén mug kan dus ongemerkt meerdere kippen besmetten, verspreid over weken tijd. Daarom wil je muggen zoveel als mogelijk voorkomen. Hieronder 3 tips om de muggen uit het kippenhok te houden:
1. Zorg dat er géén waterbak in het nachthok staat. Een waterbak trekt muggen aan. Muggen willen graag bij het stilstaande water in de buurt zijn om hun eitjes in te leggen. Kippen zien niks in het donker, dus ze hebben ’s nachts geen water nodig.
2. Druppel citronella-olie in het hok. Muggen houden niet van de geur van citronella waardoor ze grotendeels weg zullen blijven. De kippen hebben geen last van deze geur. Druppel hiervoor 1 x per dag wat citronella-olie in het hok (niet op de kip zelf)
3. Hang een vleermuizenkast op. Houd jij meer van langetermijnoplossingen? Overweeg dan eens om een vleermuizenkast op te hangen! Eén vleermuis kan wel 1000 muggen per nacht vangen en opeten. Dan zijn niet alleen de kippen, maar ook jullie zelf hopelijk verlost van de muggen volgend jaar. Vleermuizen hebben het zwaar op het moment omdat steeds meer van hun natuurlijke habitat verdwijnt. Je doet dus meteen iets goeds voor de vleermuizen populatie, win-win. Vleermuizenkasten zijn al te koop vanaf € 15,-.
Het is trouwens een fabel dat muggen afkomen op kippenmest!
Controleer op mijten en luizen
We denken bij vogelpokken vaak meteen aan muggen als verspreiders, en dat klopt ook. Maar er is nog een groep die je niet moet vergeten: mijten en luizen. Deze kriebelbeestjes kunnen het virus ook van kip naar kip overbrengen. Vooral bloedluizen, die ’s nachts tevoorschijn komen om bloed te drinken bij je kippen, kunnen het virus meenemen van een besmette kip en doorgeven aan een gezonde kip. Daarom controleer ik altijd extra goed op mijten en luizen als mijn kippen vogelpokken hebben. Hier kun je lezen hoe je mijten & luizen bij je kippen én in het hok kan herkennen.
Kuikens met vogelpokken
Zoals je hierboven op de afbeeldingen hebt kunnen zien, kunnen kuikens ook vogelpokken krijgen. Bij kuikens is de weerstand vaak nog niet goed ontwikkeld waardoor de overlevingskans bij kuikens helaas minder groot is als ze pokken krijgen. Maar het kan zeker wel! Als ze blijven eten en drinken is de kans op genezing een stuk groter. Bij kuikens zie je vaker vogelpokken ontstaan op de snavel. Kuikens hebben nog geen kammen en lellen waardoor het virus andere plekken opzoekt waar het zich kan vermenigvuldigen. Voor kuikens met vogelpokken gebruik ik hetzelfde stappenplan als voor volwassen kippen.
Natte pokken / difterie
Als je kip difterie heeft dan ontstaan er gele plakkaten in de bek van de kip. Deze plakkaten zitten ook in het maag-darmkanaal en in de luchtwegen. Dit kun je niet altijd van buitenaf zien. De plakkaten zijn kaasachtig en kunnen de luchtwegen blokkeren en ervoor zorgen dat een kip niet meer kan eten of drinken. Als je niks doet worden de plakkaten dikker en verhongert of stikt je kip. Difterie wordt veroorzaakt door het inademen van het difterie virus.
Difterie en een bepaalde vorm van kanker kunnen veel op elkaar lijken. Beide veroorzaken gele tot kaasachtige plakkaten in de bek van de kip. Maar er is een belangrijk verschil: als je heel voorzichtig probeert zo’n plakkaat een beetje los te maken en het plakkaat zelf begint te bloeden, dan kan dat wijzen op kanker. Blijft het droog en bloedt het niet? Dan is de kans groot dat het om difterie gaat.
Verschillende varianten van difterie.
Wat nu?
Controleer hoeveel gele aanslag je ziet
Open voorzichtig de snavel van je kip en kijk hoeveel gele aanslag je ziet. Is het een klein plekje, of zit haar hele bek vol? Zit het ook in de keel, of zelfs dieper? Dit helpt om in te schatten hoe ernstig de situatie is. Soms kun je proberen een stukje gele aanslag voorzichtig los te maken met een wattenstaafje. Begint het meteen te bloeden? Dan kan het kanker zijn in plaats van difterie. Stop dan direct en neem contact op met een gespecialiseerde vogelarts. Is het geen bloed? Dan is het waarschijnlijk difterie. Je kunt dan eventueel proberen om de plakkaten voorzichtig los te weken of weg te halen, maar alleen als ze echt in de weg zitten bij het eten of ademen.
In deze gevallen ging het helaas om kanker en niet om difterie:
Jodiumdruppels op de gele plekjes doen
Vervolgens breng ik jodiumdruppels aan op de gele plekjes. Dit kan helpen om de plekjes uit te drogen en het herstel te ondersteunen. Ik gebruik hiervoor een schoon wattenstaafje of een pipetje en druppel één of twee druppels jodium direct op de plek. Het liefst doe ik dit ‘s avonds, net voor het slapen gaan. Dan kan de jodium in alle rust de hele nacht goed intrekken. Ik herhaal dit dagelijks totdat de plekjes zichtbaar indrogen of los beginnen te laten. Meestal is dat na een dag of 3 tot 7, afhankelijk van hoe ernstig het is. Als de aanslag minder wordt of helemaal verdwijnt, dan stop ik ermee.
Waar ik verder op let:
De drinkbak schoonmaken bij difterie
Bij difterie is hygiëne ontzettend belangrijk. De gele plakkaten in de mond van je kip bevatten virusdeeltjes, en die kunnen via speeksel of voerresten in het drinkwater terechtkomen. Als een andere kip daarna uit dezelfde bak drinkt, is de kans groot dat ook zij besmet raakt. Daarom spoel ik de drinkbak in deze periode elke dag af met kokend water. Zo help ik voorkomen dat het virus zich verder verspreidt via het water.
Zorgen dat ze blijft eten en drinken
Kippen met difterie kunnen moeite hebben met eten en drinken. De gele plakkaten kunnen het slikken pijnlijk maken of zelfs de doorgang blokkeren. Maar juist nu is het zó belangrijk dat ze voldoende binnenkrijgen. Zonder voeding en vocht verzwakt hun lichaam snel, en wordt het extra moeilijk om te herstellen. Ik let er daarom goed op of mijn kip nog zelfstandig eet en drinkt. Als ze dat nog doet, geef ik naast het gewone voer wat gekookt ei. Dat is zacht, makkelijk op te nemen en zorgt snel voor wat extra energie. Als ze helemaal niet meer eten, dan help ik ze daarbij. Klik hier om te lezen hoe ik dat doe.
Heeft je kip vogelpokken, pikwondjes of is het modder?
Vogelpokken kunnen verward worden met pikwondjes of modder. In de quiz hieronder kom je erachter hoe dit verschil eruit ziet.
Bronnen voor de wetenschappelijke onderzoeken:
1. D.N. Tripathy and W.M: Reed Pox. Wiley Blackwell, 2020.
2. Yeo, Gladys: Characterization of Fowlpox virus in chickens and bird-biting mosquitoes: a molecular approach to investigating Avipoxvirus transmission. The Journal of general virology, 2019.
3. Will Sims, DVM, MS: Hawk diagnosed with avian pox. Texas A&M Veterinary Diagnostic Laboratory, 2018.
4. Ogasawara, F., yamamoto, Y., Sato, Y., Fukunari, K., Murata, K. I., Yaegashi, G. & Murakami, R: Concurrent Fowlpox and Candidiasis Diseases in Backyard Chickens with Unusual Pox Lesions in the Bursa of Fabricius. Avian Diseases, 2016.
5. Rheinbaben, Friedrich V: Environmental resistance, disinfection, and sterilization of poxviruses. Poxviruses. Birkhäuser Basel, 2007.
6. Butcher, W., and D. Ulaeto: Contact inactivation of orthopoxviruses by household disinfectants. Journal of applied microbiology, 2005.
7. Kathy Shea Mormino: The chicken chick's guide to backyard chickens. Verenigde Staten, 2017.
Misschien vind je dit ook interessant:
