Op het moment dat kippen stress krijgen komen er stresshormonen vrij in het bloed. Het meest bekende stresshormoon is adrenaline. De stresshormonen zorgen ervoor dat het hart sneller gaat kloppen en dat de ademhaling sneller gaat. Dit alles om het lichaam voor te bereiden op actie (vluchten, vechten) Stresshormonen zorgen er ook voor dat de pupil wijder wordt waardoor er zoveel mogelijk informatie binnen kan komen via de ogen. Dit vraagt veel energie van je kippen. En dat terwijl kippen een beperkte hoeveelheid energie hebben om te verdelen over de dag. Met die hoeveelheid energie kunnen ze de dagelijkse dingen doen. Ze hebben een klein beetje reserve-energie om zich aan te passen aan kleine veranderingen of ongewone gebeurtenissen. Maar als er grotere veranderingen plaatsvinden dan wordt de energiereserve van de kip snel opgebruikt. Het eerste waar de energie op bespaard wordt, is het weerstand bieden tegen ziektes.. En dat maakt dat kippen die stress ervaren veel vatbaarder zijn voor ziekte. Dat maakt het belangrijk om stress bij je kippen te voorkomen en herkennen. Daarover in dit artikel meer.
Als kippen op het moment dat ze stress ervaren een milde wormen infectie hebben, kunnen de wormen gemakkelijk de overhand krijgen. En dat is niet zo heel erg want wormen zijn vaak goed te bestrijden, maar het grootste probleem is de verzwakte weerstand en immuniteit van de kip. Want op het moment dat ze verzwakt raken door een wormen infectie, kunnen veel ernstigere ziektes ook toeslaan. Op die manier kan stress ziektekiemen de kans geven om de overhand te krijgen bij je kippen. Hoeveel natuurlijke weerstand een kip ook heeft, stress vermindert de weerstand altijd. Stress is jammer genoeg nooit helemaal te vermijden. Een bepaalde hoeveelheid stress is normaal in het leven van elke kip. Maar als er meerdere dingen tegelijk zijn die energie vragen, dan is het belangrijk om je kippen extra te ondersteunen.
Je kippen vervoeren is één van de vele stressvolle situaties voor kippen.
Je kippen ondersteunen tijdens stress
Stress kan dus leiden tot een verlaging van de weerstand van de kip. Hierdoor wordt de kip vatbaarder voor ziektes. Dit komt doordat een kip met stress niet voldoende zuurstof opneemt in het bloed, waardoor de kippen alleen nog maar bezig zijn met overleven. Gestreste kippen eten minder of soms zelfs niet, waardoor ze in korte tijd veel gewicht kunnen verliezen. Hierdoor kunnen ze een lagere weerstand krijgen, waardoor ze sneller ziek worden. Bij kippen met een lagere weerstand reageert het immuniteitssysteem minder actief.
Stress weg zorgt ervoor dat zuurstof in het bloed beter opgenomen kan worden, zodat kippen kunnen kalmeren. Als ze gekalmeerd zijn zullen ze beter eten en wordt het immuunsysteem minder aangetast. Je kunt Stress weg gewoon toevoegen aan het drinkwater van de kippen. Probeer 2 dagen voor de stressvolle situatie Stress weg in het water te doen. Blijf Stress weg in het drinkwater doen tot 2 dagen na de stressvolle gebeurtenis.
Oorzaken van stress bij kippen
Maar waar krijgen kippen dan stress van? Nou, best wel van heel veel. Kippen zijn namelijk echte gewoontedieren. Ze willen het liefst dat alles iedere dag hetzelfde is en dat er geen veranderingen plaatsvinden. Hieronder kun je lezen waar kippen zoal stress van krijgen.
> Warm en koud weer: als het heel warm of heel koud is, nemen kippen minder voer op. Het gevaar daarvan is dat ze te weinig voer opnemen om de spijsvertering opgang te houden.
> Voer- en water tekort: als de kippen niet genoeg kunnen eten en drinken krijgen ze stress. Dit kan zowel een tekort aan voer of water zijn als een tekort aan plek om te eten of drinken.
> Roofdieren: als er roofdieren in de buurt zijn zullen de kippen zich niet veilig voelen.
> Stress door vechten en pesten: Kippen onderling hebben net zoals mensen wel eens gedoetjes. Vaak gaat het om de plek in de pikorde. Dit hoort erbij, maar is wel erg stressvol voor je kippen.
> Overbevolking: als er teveel kippen in een te kleine ruimte zitten, raken de kippen erg gefrustreerd en beginnen allerlei ongewenst gedrag te voorkomen zoals verenpikken.
> Reisstress: verplaatst worden is stressvol voor kippen omdat ze geen idee hebben wat er gebeurd.
> Verhuizen naar een nieuw hok: Kippen zijn erg gehecht aan hun hok en zelfs schoonmaken kan al een verstoring zijn.
> Parasieten zoals bloedluizen: dit jeukt waardoor kippen willen blijven krabben.
> Hormonen: in het voorjaar gaan de hormonen spelen waardoor hanen agressiever kunnen worden.
> Broedse kippen: een broedende kip kan chaos veroorzaken in de groep omdat ze kunnen vechten om een nest. Een kip met kuikens kan ontzettend vel zijn. Maar ook voor de broedende kip zelf kost het broeds zijn veel energie.
> Het leggen van het eerste ei: de hormonale veranderingen die hierbij komen kijken geven een kip veel stress. Dit is echter niet te voorkomen.
> Ziekte: kippen die ziek zijn zitten niet lekker in hun vel en voelen zich onveilig omdat hun reactievermogen door het ziek zijn verminderd. Dit maakt ze een gemakkelijkere prooi voor roofdieren, en dat geeft ze een constant gevoel van stress.
> Kuikens voor de leeftijd van 16 weken bij volwassen kippen neer zetten: het kost kuikens veel te veel energie om bij een groep volwassen kippen gezet te worden. Voor de gezondheid van de kuikens is het belangrijk dat zij zichzelf niet hoeven te verdedigen, omdat er geen energie verloren mag gaan.
> De rui: de rui vraagt veel van je kippen. Ze krijgen het kouder doordat de veren eruit vallen, en voor het laten groeien van nieuwe veren hebben ze veel eiwitten nodig. Daarnaast jeuken de nieuwe veren ook nog eens, waardoor de rui ook een stressvolle periode is voor je kippen.
> Harde geluiden: onverwachte geluiden kunnen ze niet plaatsen. Denk aan vuurwerk, onweer ect.
> Ongewone of plotselinge bewegingen (rennende kinderen of bijvoorbeeld een puppy): geeft de kippen een onveilig gevoel omdat ze niet weten of er gevaar is.
> Nieuwe kippen die aan de toom worden toegevoegd: de nieuwkomers worden in eerste instantie als indringers gezien. Ze moeten eerst ondervinden wat ze aan elkaar hebben en daar kunnen ook pikorde gevechten bij horen. Dit brengt veel stress met zich mee voor je kippen. Hierover meer in de volgende module.
> Antibiotica: antibiotica maakt niet alleen de slechte bacteriën kapot, maar ook de goede bacteriën. Het lichaam van een kip krijgt dus best een klap van een antibiotica kuur. Daardoor kan de kip zich nog zwakker voelen.
> Alleen worden gehouden: Kippen zijn groepsdieren. Een kip alleen in een hok houden is erg stressvol voor het dier. Het is het beste om minimaal 3 kippen bij elkaar te houden.
> Een kip oppakken: Het oppakken van een kip is ook een stress moment. Probeer dit te voorkomen op momenten dat ze al veel energie kwijt zijn aan andere belangrijke processen zoals de rui, het begin van de leg, als kippen net verhuist zijn, of wanneer het heel warm of koud is.
Kriebelbeestjes zoals luizen en mijten leveren een kip veel stress op. De kip op de foto heeft last van veerluizen.
Stress herkennen
Kippen die gestrest zijn zullen zich angstig gedragen en gefrustreerd overkomen. Agressief gedrag, op en neer lopen voor de hekken, verstoppen in hoeken of in paniek raken zijn allemaal tekenen van stress. Kippen die honger hebben en gefrustreerd zijn kunnen soortgenoten lelijk verwonden als ze stress hebben, terwijl ze die anders gewoon zouden tolereren.
Kenmerken van gestreste kippen:
> Er wordt veel gevochten.
> Kippen pikken elkaar.
> Weinig eieren, en veel eieren met een dunne schaal.
> Kippen die stoppen met het leggen van eieren.
> Kippen die opeens eieren hun eieren in de buitenruimte leggen in plaats van in het legnest.
> Slechte groei.
> Op en neer lopen voor het hek.
> Verstopt zitten in een hoekje.
> Losse, waterige uitwerpselen. Bijvoorbeeld wanneer je een kip plotseling vast pakt en deze reageert door op je te poepen.
> Zware ademhaling
Hitte stress door de warme temperaturen.
Stoppen met leggen door stress
De hormonen die door stressvrij komen, kunnen ervoor zorgen dat de kip stopt met leggen. Het hormoon cortisol is hier verantwoordelijk voor. Dit hormoon kan ervoor zorgen dat de hele eiproductie stopt. Op dat moment wordt de eivoorraad die in de kip zit afgestoten. Als het ei op dat moment bijna klaar was, dan zul je dit zien doordat je kip een windei legt (binnen 24 uur na het stressmoment) Een windei is een ei dat vanbinnen helemaal af is, alleen de schaal is nog niet gevormd. Hierdoor zit er alleen een heel dun velletje om het ei, die vaak kapot is als jij het windei vindt. Het kan zijn dat je kip een half jaar lang van de leg is als ze erg geschrokken zijn.
Windeieren na een stressvolle periode.
Bronnen voor de wetenschappelijke onderzoeken:
1. Melissa Caughey: How to Speak Chicken. New England, 2017.
2. Nicol, Christine J: The Behavioural Biology of Chickens. Wallingford, 2015.
3. Rogers, Lesley J: The Development of Brain and Behaviour in the Chicken. Wallingford, 1995.
4. Smith, C. L., and S. L. Zielinski: The Startling Intelligence of the Common Chicken. Scientific American, 2014.
5. Wolchover, N: A Bird’s-Eye View of Nature’s Hidden Order. Quanta Magazine, 2016.
6. Highfield, R: So Who Are You Calling Birdbrain? Chatter of Chickens Proves They Are Brighter than We Thought. The Telegraph, 2006.
Misschien vind je dit ook interessant:
