De afgelopen tijd kun je er niet meer omheen: PFAS. Volgens het RIVM zouden de eieren van onze eigen kippen ineens niet meer veilig zijn. Dat klinkt best heftig. Maar hoe zit het precies? En moeten we nu écht stoppen met het eten van onze eigen eieren? Laten we er eens goed naar kijken.
Wat is PFAS eigenlijk?
PFAS is niet één stof, maar een verzamelnaam voor duizenden chemische stoffen (meer dan 4700!) die door mensen gemaakt zijn. Al sinds de jaren veertig worden deze stoffen volop gebruikt. Bijvoorbeeld in anti-aanbakpannen, waterdichte jassen, pizzadozen, brandblusschuim en waterproof mascara. PFAS zijn enorm handig voor de industrie omdat ze water, vet en vuil afstoten. Maar er zit een groot nadeel aan: deze stoffen breken bijna niet af. Daarom heten ze ook wel forever chemicals. Inmiddels zijn ze overal terug te vinden: in onze lucht, het water, de bodem én uiteindelijk in ons voedsel.
Waarom is er nu ineens zoveel aandacht voor PFAS?
Sinds eind 2023 hoor je overal dat eieren van hobbykippen veel PFAS bevatten. Dit komt vooral omdat er nieuwe regels zijn opgesteld:
> In 2020 heeft de EFSA (Europese Voedselveiligheidsautoriteit) de veilige grenswaarde van PFAS die je per week binnen mag krijgen drastisch verlaagd. De veilige hoeveelheid ging van 150 naar slechts 4,4 nanogram per kilo lichaamsgewicht per week, ruim 30 keer lager dan eerst! Volgens EFSA hebben ze dit uit voorzorg gedaan, dit wordt zelfs zo benoemd in het raport.
> In 2023 stelde de Europese Unie voor het eerst wettelijke maximumwaarden vast voor PFAS in voedsel. Voor eieren geldt een wettelijke grens van 1,7 nanogram PFAS per gram ei. Producten boven deze grens mogen officieel niet meer verkocht worden.
Naast eieren hebben ze ook wettelijke maximumwaarden vastgesteld voor vis, schaaldieren (zoals garnalen en krabben), weekdieren (zoals mosselen en oesters), vlees en eetbare organen van runderen, varkens, pluimvee, schapen en wild. Voor andere producten zoals melk, groente, fruit, granen, koffie en thee bestaan deze wettelijke maximumwaarden (nog) niet, terwijl daar óók PFAS in zit.
Hoe komt PFAS dan in het ei van mijn kip?
Kippen scharrelen in de aarde, pikken een regenworm mee, drinken een slokje uit een regenplas. Een heel gewone dag in het leven van een hobbykip. Maar juist dáár, in dat natuurlijke gedrag, kan ze ongemerkt PFAS binnenkrijgen. PFAS komt via uitstoot van fabrieken, afvalverwerking en allerlei alledaagse producten in de lucht terecht. Die stoffen waaien met de wind mee, zakken neer met de regen en belanden uiteindelijk in de bodem. Regenwormen nemen die stoffen op uit de grond. Planten doen dat via hun wortels. En ook regenwater zelf kan PFAS bevatten, doordat het stoffen uit de lucht opneemt. Op die manier komt PFAS stapje voor stapje bij je kip terecht, via wat ze eet, drinkt en oppikt tijdens het scharrelen. Het lastige van PFAS is dat het bijna niet afbreekt. Het hoopt zich op in haar lichaam, en na verloop van tijd kan een deel ervan in haar eieren terechtkomen. Niet omdat je kip iets verkeerd doet. Maar omdat ze leeft in een wereld waarin deze stoffen inmiddels overal zijn.
Waarom zou er meer PFAS in een ei van een hobbykip zitten dan in een ei van een legkip?
Er zijn twee redenen waarom eieren van hobbykippen vaak hogere PFAS-waarden laten zien dan de eieren van commerciële legkippen:
1. De leeftijd van de kippen
Een hobbykip leeft meestal veel langer, gemiddeld zo'n zes tot acht jaar, terwijl legkippen in de industrie vaak al na 1,5 jaar geslacht worden. Omdat PFAS zich langzaam opstapelt in het lichaam, hebben oudere kippen meer tijd gehad om die stoffen op te slaan. Daardoor kan er uiteindelijk ook meer PFAS in hun eieren zitten.
2. De leefstijl: buiten vs. binnen
Hobbykippen leven buiten, scharrelen in de grond, eten wormen en drinken soms uit regenplassen. Juist daarin kunnen kleine hoeveelheden PFAS zitten. Commerciële legkippen daarentegen worden vrijwel altijd binnen gehouden. Ze kunnen geen regenwater drinken, geen regenwormen eten en komen niet of nauwelijks in contact met bodem of regen.
Maar het gaat om veel meer dan alleen PFAS
Commerciële kippen krijgen vaak een strak schema van entingen, ontwormkuren en soms antibiotica om ziektes onder controle te houden. Deze middelen zijn toegestaan en worden streng gereguleerd, maar dat betekent niet dat ze geen sporen kunnen achterlaten. We hebben het nu vooral over PFAS, maar dat zegt niets over de andere stoffen die via deze weg in eieren kunnen belanden. Stoffen waar minder over gesproken wordt, maar die net zo goed een rol spelen bij wat we uiteindelijk op ons bord krijgen. Voedselveiligheid draait niet alleen om één stof, één norm of één meetmoment. Het gaat om het hele plaatje en daar hoort ook bij hóe een kip leeft, wat ze binnenkrijgt én wat er verder in haar omgeving gebeurt!
Hoe zit het dan met vrije uitloop of biologische kippen?
Ook deze kippen mogen naar buiten, net als onze hobbykippen. Ze scharrelen op een uitloop, eten gras, pikken in de bodem en kunnen dus net zo goed PFAS binnenkrijgen via regenwater, grond en insecten. Maar bij professionele pluimveehouders kan de uitloop gecontroleerd worden. Denk aan bodemonderzoek of richtlijnen voor waar de kippen mogen komen. Daarnaast worden de eieren van deze kippen steekproefsgewijs getest op schadelijke stoffen zoals PFAS. Als uit de meting blijkt dat het gehalte PFAS boven de wettelijke limiet ligt, dan mogen de eieren niet verkocht worden. In 2023 testte de NVWA eieren van 25 commerciële pluimveebedrijven op PFAS. Geen van deze eieren overschreed de wettelijke grens. Maar het is goed om te beseffen: die uitkomst zegt vooral iets over de omstandigheden waarin deze kippen leven en niet over wat gezonder is.
Bij hobbykippen gebeurt dat allemaal niet. Er is geen verplichte controle, geen bodemonderzoek, geen steekproef, geen lab. Daarom is het voor instanties makkelijker om te zeggen: “eet die eieren maar gewoon niet.” Niet omdat er bewijs is dat jouw eieren onveilig zijn, maar omdat niemand ze test. Het ontbreken van controle vanuit de overheid wordt zo een reden tot ongerustheid, terwijl veel hobbyhouders juist zó bewust met hun dieren en voeding omgaan.
Waarom mag er dan wel melk gedronken worden van weidekoeien?
Ook koeien die buiten grazen, krijgen PFAS binnen via gras en bodem. Toch hoor je weinig over PFAS in melk. Waarom niet? Simpelweg omdat er voor melk nog geen wettelijke PFAS-limieten bestaan. Het is niet zo dat er geen PFAS in melk zit, maar het wordt simpelweg nog niet officieel gemeten of gereguleerd. Hetzelfde geldt voor groenten, fruit, granen en zelfs koffie en thee. Ook daar zit PFAS in, maar wettelijke normen ontbreken nog steeds.
En de appels van mijn eigen appelboom dan?
Appels (en ander fruit) uit eigen tuin komen óók in aanraking met regenwater en bodem. Dus ook hierin kan PFAS zitten. Maar omdat er nog geen officiële limieten zijn vastgesteld, hoor je daar weinig over. Daarom is het vreemd dat alleen de eieren van hobbykippen onder vuur liggen.
Wat kan ik doen om mijn kippen zo min mogelijk PFAS te laten binnenkrijgen??
Helemaal voorkomen lukt niet, want PFAS is overal. Maar je kan wel een paar dingen doen om de kans dat ze PFAS binnen krijgen te verkleinen:
> Geef je kippen kraanwater inplaats van regenwater. Laat ze liever niet drinken uit regentonnen, plassen of open water. Regenwater kan PFAS bevatten.
> Geef het voer in een voerbak en niet los op de grond.
> Houd je kippen bij voorkeur in een vaste, deels overdekte ren met bijvoorbeeld zand op de bodem. Dat maakt de kans dat er regenwormen in de grond zitten kleiner.
Heeft het zin om de eieren te laten testen?
Voor de meeste hobbyhouders niet echt. In theorie kun je eieren laten testen op PFAS bij een gespecialiseerd laboratorium, maar in de praktijk levert het weinig op. Zo’n test is kostbaar en je krijgt alleen een uitslag van de eieren die je op dat moment inlevert. Maar het PFAS-gehalte in eieren is geen vast gegeven, het kan verschillen per seizoen, per kip en zelfs per legperiode. Dat betekent dat je een uitslag krijgt van een momentopname, zonder echt te weten wat het over de langere termijn zegt. Wil je toch iets laten onderzoeken? Dan is een bodemtest vaak zinvoller. Je kunt laten analyseren of de bodem van je kippenren verhoogde waarden bevat, en zo bepalen of maatregelen zoals afdekken of verplaatsen zinvol zijn.
Mijn conclusie: waarom alleen onze eigen eieren als ‘boeman’?
Dat de eieren van onze eigen kippen nu ineens als ‘gevaarlijk’ worden gezien… dat voelt krom. Deze kippen leven vrij, krijgen goed voer, worden met aandacht verzorgd en leggen hun eitjes in een omgeving die we door en door kennen. Geen industrie, geen lopende band, geen anonieme keten. Gewoon een kip in de tuin, die doet wat kippen altijd doen.
En ondertussen? In de supermarkt ligt alles gewoon in het schap: groenten, fruit, melk, granen, koffie, thee. Ook daarin is PFAS gevonden. Alleen daar zijn nog geen regels voor, daar hoor je niemand over. Geen sticker, geen waarschuwing, geen advies om het te laten staan.
Het lijkt wel alsof we onze eigen eieren strenger beoordelen dan al het andere op ons bord. Alleen omdat het niet getest wordt, is het ineens verdacht. Maar hoe logisch is dat, als we niet eens weten hoeveel PFAS er in de rest van ons eten zit? Onze kippen zijn het probleem niet. Zij leven in een wereld die we met z’n allen, stukje bij beetje, hebben vervuild. Door keuzes van vroeger, door gemak, door dingen die ooit handig leken.
En dus eten wij onze eieren gewoon. Met liefde. Met dankbaarheid. En met gezond verstand. Niet omdat we koppig zijn, maar omdat we vertrouwen op hoe we met onze dieren omgaan. Omdat we weten wat we voeren, hoe we zorgen, en wat er in dat nest ligt. En omdat we geloven: het échte probleem zit niet in het ei. Het zit in de wereld eromheen.
Bronnen voor de wetenschappelijke onderzoeken:
1. RIVM: PFAS in voedsel – gezondheidskundige grenswaarden en blootstelling in Nederland. Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, 2024.
2. NVWA: PFAS in levensmiddelen. Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit, 2024.
3. EFSA: Beoordeling van de gezondheidskundige grenswaarde voor PFAS. European Food Safety Authority, 2020.
4. Europese Unie: Verordening (EU) 2023/915 betreffende maximumgehalten aan PFAS in levensmiddelen. EUR-Lex, 2023.
5. Pointer: Te veel PFAS in je ei: wat nu? KRO-NCRV, 2023.
6. Louis Bolk Instituut: Verkenning van PFAS in eieren van hobbykippen en mogelijke oorzaken. Louis Bolk, 2024.
7. Europese Commissie: PFAS – Monitoring en aanbevelingen. Europese Commissie – Voedselveiligheid, 2023.
8. RIVM: Inname van PFAS via voeding en drinkwater. Rapport 2023-0011, Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, 2023.
9. Milieudefensie: PFAS in regenwater, lucht en bodem. Milieudefensie, 2023.
Misschien vind je dit ook interessant:
