Wil je graag nieuwe kippen toevoegen aan je huidige toom? Dan ben je bij dit artikel op de goede plek. In het wild leven kippen in vaste groepen waar geen nieuwe kippen bij mogen. Dit doen ze om te voorkomen dat het voedsel opraakt, of dat ze ziek worden van een nieuw groepslid. De jonge hanen worden uit de groep verdreven en in sommige gevallen kan de hoofdhaan zijn mannelijke nakomelingen doden. Zo zorgt hij dat hij de leider van de groep blijft. Een gevecht tussen 2 hanen kan net zolang duren tot dat één van hen dood is. Dit is hoe het in het wild gaat, en dat zit nog in het systeem van de kippen in onze tuin. Hierdoor kan het voorstellen van nieuwe kippen soms zo ontzettend moeilijk kan zijn. Daarover in dit artikel véél meer, inclusief handige stappenplannen zodat je weet hoe je het introduceren kan begeleiden.
Voorkomen dat je kippen ziek worden van elkaar
Misschien denk je meteen: ik wil gewoon voorkomen dat mijn kippen met elkaar gaan vechten. Maar er is een ander heel belangrijk ding, waar je zeker over na moet denken als je nieuwe kippen gaat toevoegen aan je huidige toom. En dat heeft te maken met het wederzijds overbrengen van ziektes. Het introduceren van nieuwe kippen is stressvol voor je kippen. Door deze stress worden alle kippen vatbaarder voor ziektes. Daarbij brengen de verschillende groepen kippen ook nog eens eigen ziektes mee, waardoor de kans dat ze elkaar besmetten groter is.
Het vervoeren alleen als is ontzettend stressvol voor kippen.
Hoe kippen elkaar kunnen besmetten
Kippen kunnen dragers zijn van een ziekte zonder dat jij dat kan zien. Een drager is een kip die gezond lijkt, maar ondertussen wel besmet is met een ziekte. Het kan zijn dat een drager hersteld is van de ziekte, maar het kan ook dat ze überhaupt nooit symptomen heeft vertoond. Maar een drager kan andere kippen ziek maken en zelf gewoon gezond blijven. Gedurende het leven van een kip worden ze steeds meer blootgesteld aan allerlei ziektes, waardoor de kans bij een oudere kip groter is dat ze drager zijn van één of meerdere ziektes. Jongere kippen hebben vaak nog maar weinig weerstand opgebouwd, waardoor zij kwetsbaar zijn voor de ziektes die oudere kippen bij zich dragen. Dit maakt dat het een risico is om kippen van verschillende leeftijden en verschillende plaatsen bij elkaar te zetten.
Mest is een grote infectiebron
Mest is een grote infectiebron die veel ziekteverwekkers kan bevatten. Het is heel fijn als je kan voorkomen dat je kippen door elkaars mest lopen. Hiervoor werkt een mestplank heel erg fijn. Een mestplank is een plank onder de stok die de mest opvangt als de kippen op stok zitten. Door kranten op de mestplanken te leggen kun je iedere ochtend heel gemakkelijk de mest verwijderen, simpelweg door de kranten uit het hok te pakken en er nieuwe kranten op te leggen.
Een mestplank heeft de volgende onmisbare voordelen:
> Het valt heel snel op als een kip ziek is. Kippenmest is ontzettend belangrijk om de gezondheid van je kippen te kunnen beoordelen. Met een mestplank kun je de mest heel goed en gemakkelijk controleren, het gaat zelfs automatisch als je de krant ververst. Als het je opvalt dat een of meerdere kippen diarree hebben, kun je dat in de gaten houden. Vaak slapen kippen op dezelfde plek, dus als je ziet dat een kip diarree heeft kun je ze meteen even verder onderzoeken.
> Kippenmest bestaat voor 85% uit vocht! En laat ziekteverwekkers nu ook van een vochtige omgeving houden. Doordat je met een mestplank gemakkelijk de mest uit het hok verwijderd, voorkomt het dat het hok een vochtige omgeving wordt.
> Het doorbreekt de levenscyclus van ziekteverwekkers. Bij ziektes zoals coccidiose, is het zo dat de uitgepoepte eitjes in de mest 1 tot 3 dagen nodig hebben om rijp te worden. Pas als ze rijp zijn, kunnen ze andere kippen besmetten. Als jij de kranten iedere dag of om de dag ververst, dan voorkom je dat de eitjes besmettelijk raken en je andere kippen besmetten.
Let op: zorg ervoor dat de mestplank makkelijk te verwijderen is om alles goed schoon te kunnen maken. Zó makkelijk kan het schoonmaken dan zijn!
Quarantaine periode
Als je zeker wil zijn dat je nieuw gekochte kippen gezond zijn, dan zou ik adviseren om je nieuwe kippen in quarantaine te plaatsen. Op die manier kun je observeren of je inderdaad gezonde nieuwe kippen hebt gekocht. Het vervoeren van kippen is zodanig stressvol, dat inactieve ziektes actief kunnen worden en daardoor een bedreiging kunnen vormen voor alle kippen. Voor deze quarantaine moeten de nieuwe kippen op minimaal 12 meter afstand van je huidige kippen zitten, voor een periode van minimaal drie weken. Nog beter is het om de nieuwe kippen voor minimaal 30 tot 60 dagen in quarantaine te plaatsen. Als de nieuwe kippen er na de quarantaine periode nog steeds gezond uit zien, dan kun je ze bij de andere kippen plaatsen. Ziektes kunnen ook worden overgedragen via kleding, schoenen, voer- en drinkbakken, dus houdt dit ook goed gescheiden.
Om je nieuwe kippen in quarantaine te plaatsen, heb je een apart verblijf nodig waar ze de komende weken kunnen verblijven. Dat is niet altijd haalbaar..
Wat handig is om te weten over de pikorde bij kippen
Van nature hebben kippen niet te maken met het samenvoegen van groepen, omdat ze dit gewoonweg uit de weg gaan voor hun eigen veiligheid. In het wild leven kippen in vaste groepen, waar geen andere kippen bij mogen. Zo’n groep bestaat uit ongeveer 10 kippen. Er mogen geen andere kippen bij, om te voorkomen dat het voedsel opraakt. Als een lid van de groep ziek wordt, dan kan het zijn dat diegene uit de groep worden verdreven om te voorkomen dat de anderen ook ziek worden. Dit klinkt heel hard, maar het is een kwestie van de sterkste overleven. De jonge hanen worden uit de groep verdreven en in sommige gevallen kan de hoofdhaan zijn mannelijke nakomelingen doden. Dit doet hij om te zorgen dat hij de leider van de groep blijft. Als hij namelijk eens wat zwakker of ziek is, dan kan hij worden uitgedaagd door een jonge haan. Als de oudere haan verliest, dan verliest hij zijn groep aan de jongere haan. Een gevecht tussen 2 hanen kan net zolang duren tot dat één van hen dood is.
Een beetje 'vechten' is oké. Er is een nieuw haantje bij 2 hennetjes geplaatst. Meestal zijn een paar van deze 'gevechten' nodig voor de nieuwe pikorde.
Dit is hoe het in het wild gaat en dat zit nog in het systeem van de kippen in onze tuin. Dit maakt ook meteen dat het voorstellen van nieuwe kippen soms zo ontzettend moeilijk kan zijn. Alle dieren die in groepen leven hebben regels die zorgen dat ze goed met elkaar omgaan. Bij kippen noemen ze dat de pikorde. Dat wil zeggen dat elke kip in de huidige groep haar plaats kent, in de volgorde van de dingen; de kip die het hoogst in de pikorde staat, mag als eerste eten en de kip die het laagst in de pikorde staat, mag als laatste eten.
Als er nieuwe leden worden geïntroduceerd, dan verandert de volgorde. De nieuwe kippen zullen onderaan in de pikorde staan en zullen het verdragen dat andere kippen dat ‘vertellen’. Als de nieuwe kippen een regel overtreden, dan wordt de nieuwe kip door een andere kip met een scherpe pik op haar plaats gezet. Dit kan wel 6 weken duren! Dit brengt de nodige strijd met zich mee, maar zolang er geen bloed bij komt kijken kun je het laten gebeuren en hoort het erbij.
Kippen aan elkaar voorstellen
Nu weet je hoe je ziekte kan proberen te voorkomen met de komst van de nieuwe kippen. Dan kunnen we nu verder met manieren om de kippen aan elkaar voor te stellen. Misschien heb je wel al erge verhalen gehoord van kippen en kuikens die tot bloedens toe gepikt zijn. Dat kan inderdaad gebeuren.. Kippen samenvoegen vergt gewoon echt wel wat aandacht. Het is belangrijk om te weten dat er meerdere mogelijkheden zijn om kippen aan elkaar voor te stellen. Voor sommige groepen kippen zal één ding werken, maar voor een andere groep niet.
Belangrijk om nog te weten:
> Kuikens moeten minimaal 16 weken oud zijn voordat ze aan een volwassen koppel wordt toegevoegd. Dit komt omdat kuikens zichzelf minder goed kunnen verdedigen in de pikorde.
> Voeg de nieuwe kippen liever niet in de ochtend aan je groep toe, omdat de ochtend altijd het moment is van het leggen van eieren. Je kippen kunnen stoppen met leggen als ze schrikken van de nieuwkomers.
Kuikens tot en met 16 weken zijn nog te kwetsbaar en sociaal gezien te onhandig om zomaar bij oudere kippen geplaatst te worden.
Manier 1: kijken maar niet aanraken
Zet de nieuwe kippen in een tijdelijk hok waar je kippen ze wel kunnen zien, maar waar ze niet aangevallen kunnen worden. Je kunt hiervoor een aparte ren gebruiken of een bestaande ren splitsen als deze groot genoeg is. Het idee hierachter is dat de twee groepen op deze manier rustig aan elkaar kunnen wennen door elkaar te zien. Op die manier kan het vertrouwen groeien, tot ze aan elkaar gewend zijn. Op die manier hoop je dat je kippen de nieuwelingen niet als indringers zien. Je kippen gaan zeer waarschijnlijk de nieuwe kippen onderzoeken, maar uiteindelijk gaat dit vervelen en zullen ze weglopen.
Zodra ze het stadium van verveling hebben bereikt, kun je proberen om de tijdelijke ruimte weg te halen. Zorg ervoor dat er genoeg verstopplekjes zijn in de buitenruimte zodat de nieuwelingen zich kunnen verstoppen. Op die manier hebben ze altijd een plekje waar ze heen kunnen rennen als de oudere kippen hun aanvallen. Er is altijd wel één kip die vastbesloten is om iedereen te laten zien dat zij de baas is.
> Let in deze periode heel goed op je kippen. Er gaat zeker gepikt en gekibbeld worden, zolang er maar geen bloed te zien is. Het gaat heel moeilijk zijn om achterover te leunen en toe te kijken, maar probeer het proces niet te verstoren. Het is een natuurlijk proces die binnen een paar dagen voorbij gaat zijn. Iedere keer dat jij ingrijpt of de nieuwelingen eruit haalt, wordt het proces verlengt.
Verwijder de nieuwe kippen alleen als ze tot bloedens toe gepest worden. Het is moeilijk om naar te kijken, maar onthoud dat het beter gaat als je je er niet mee bemoeit.
Manier 2: Verrassing in het donker Veel mensen hebben succes gehad met deze manier. De gedachte erachter is dat de kippen plotseling wakker worden met de nieuwe kippen in het hok. Dit betekent dat de nieuwe kippen op de zitstokken of op de bodembedekker moeten worden geplaatst (daar waar de andere kippen ook zijn) Ze hopen dan te denken dat de nieuwe kippen er altijd al zijn geweest. Kippen zijn echter wel slim en ze zullen beseffen dat er iets niet klopt in de pikorde.. Deze manier werkt misschien goed bij volgzame kippen, maar ik zou het zeker niet aanraden bij kritischere rassen. Want dan is er een reële kans dat je nieuwe kippen gewond raken..
Als je verwacht dat je kippen verdraagzaam zijn, kan dit een fijne manier zijn.
Manier 3: Overdag bij elkaar zetten
Het kan ook werken om de kippen gewoon overdag bij elkaar te plaatsen. Op die manier kan iedereen goed zien wat er gebeurd. Zorg ervoor dat je zelf tijd hebt om het in de gaten te houden deze dag. Zet de nieuwe kippen in het nachthok met een bakje voer en water, en kijk wanneer zij eraan toe zijn om het nachthok te verlaten. Het is belangrijk om ze in het nachthok eruit te laten, zodat ze ’s avonds de weg naar het hok weer terugvinden. Het kan goed zijn dat het een paar dagen duurt voordat de nieuwe kippen het nachthok durven te verlaten, maar zolang ze voer en water hebben in het nachthok is dat geen enkel probleem. Het is in alle gevallen een goed idee om tijdens het voorstellen te zorgen voor voldoende andere afleidingen, zoals een grote stapel bladeren of een bult met onkruid. Dat verlegt de focus van de nieuwe kippen naar wat anders.
> Let op: dit werkt alleen bij volgzame kippen.
> Het is een fabel dat kippen elkaar herkennen aan de geur! Insprayen met azijn of een ander goedje werkt niet. De kippen ruiken het wel, maar ze herkennen elkaar simpel weg niet aan de geur.
Wat extra afleiding is een goed idee!
Hoe pakken anderen het aan?
Bij verschillende kippengroepen heb ik gevraagd hoe anderen het toevoegen van nieuwe kippen hebben aangepakt. Er zijn meer dan 4000 mensen die de poll hebben ingevuld en daar kwamen de onderstaande antwoorden uit.
De meest voorkomende problemen
In veel gevallen verloopt het samenvoegen van nieuwe kippen zonder al te veel problemen. Hieronder bespreek ik de meest voorkomende problemen.
> Pestkop: Soms zit er een pestkop in de groep. Dat is een kip die het leven van iedereen zuur probeert te maken tijdens het voorstellen. Als er steeds één pestkop is die alles loopt te verstoren, dan is het een goed idee om haar samen met een andere kip (zet je kippen nooit helemaal alleen, dit levert teveel stress op!) enkele dagen uit de groep te halen. Probeer een plek te creëren waar deze 2 kippen voor ongeveer één week kunnen rondlopen. Op die manier wordt de pestkop buitengesloten van de pikorde, en moet zij als ze terug gezet wordt weer opnieuw in de pikorde komen. In plaats van dat ze dan bezig is met het pesten van andere kippen, gaat ze druk zijn met het terug komen in de groep.
> Broedende kippen: Als je een broedse hen hebt die kuikens heeft grootgebracht, dan hoef je je geen zorgen te maken over het voorstellen. De kuikens hebben de pikorde al opgemerkt en zullen daarnaar handelen. Elke beweging tegen de kuikens wordt meestal geblokkeerd door de mama kip. Soms zal een overdreven agressieve of dominante haan de kuikens aanvallen, maar dit is een uitzondering.
Als kuikens geboren worden tussen de groep dan is het fijn wanneer er een plek is waar zij zich kunnen terugtrekken. Het kan zo simpel zijn als een omgekeerd krat! Hier kun je ook het kuikenmeel inzetten, zodat de kuikens rustig kunnen eten.
> Introductie van maar één kip: Het voorstellen van maar één kip wordt absoluut niet aanbevolen. Die ene kip krijgt namelijk alle pesterijen van alle kippen in de groep te verduren. Een goede reden om altijd minimaal 2 nieuwe kippen te kopen 😉
> Hanen toevoegen: Een nieuwe haan toevoegen aan een bestaande groep met al een haan is een heel slecht idee. De huidige haan zal hem waarschijnlijk als een bedreiging zien en met hem vechten. Hanen kunnen elkaar zeer ernstig verwonden of doden.
> Kriel kippen toevoegen: Het toevoegen van krielen aan een bestaande groep grote kippen wordt niet aanbevolen. Hoewel de krielen meestal erg bedreven zijn in vliegen of weglopen voor problemen, kan een pik van een grote kip flinke schade aanrichten bij de kriel. Krielen zouden een eigen nachthok moeten hebben waar ze zich veilig kunnen voelen. Als ze eenmaal een tijdje gewend zijn in hun eigen hok, kunnen ze vrij rondlopen met de grote kippen, maar ze moeten nog steeds hun eigen nachthok hebben om zich terug te kunnen trekken.
> Agressieve rassen: Bepaalde rassen zoals de ayam cemani zijn van nature agressief. In dat geval is het voorstellen van andere kippen absoluut niet aanbevolen.
> Er is een kip gewond geraakt: het kan zijn dat je kippen minder tolerant zijn dan jij dacht. Is er één pestkop bij? Zet dan de pestkop apart, zoals hierboven staat beschreven. Zijn alle kippen onaardig tegen je nieuwe kippen? Dan is het belangrijk om manier 1 toe te passen: kijken, kijken maar niet aanraken. Zet nooit maar één kip apart, zet er altijd een andere kip bij. Het is heel belangrijk om de gewonde kip zo snel mogelijk uit het hok te halen! Kippen zijn kannibalen en gaan door willen blijven pikken als ze bloed zien. Klik op de afbeelding hieronder om meer te weten wat je kan doen als je kip gewond is.
Je kippen ondersteunen tijdens dit proces
Het toevoegen van nieuwe kippen aan je groep is erg stressvol voor zowel je nieuwe als je huidige kippen. Hierdoor kan het zijn dat de weerstand van je kippen verlaagt waardoor ze vatbaarder zijn voor ziektes. Bij kippen met een lagere weerstand reageert het immuniteitssysteem minder actief. Dit komt doordat een kip met stress niet voldoende zuurstof opneemt in het bloed, waardoor de kippen alleen nog maar bezig zijn met overleven. Gestreste kippen eten minder of soms zelfs niet, waardoor ze in korte tijd veel gewicht kunnen verliezen. Het is een goed idee om je kippen te ondersteunen om te voorkomen dat ze ziek worden.
Stress weg is het natuurlijke product van de Kippenclub om kippen te ondersteunen bij het omgaan met stressvolle situaties. Stress weg zorgt ervoor dat zuurstof in het bloed beter opgenomen kan worden, zodat kippen kunnen kalmeren. Ideaal tijdens het toevoegen van nieuwe kippen aan je huidige groep. Als ze gekalmeerd zijn zullen ze beter eten en wordt het immuunsysteem minder aangetast. Je kunt Stress weg gewoon toevoegen aan het drinkwater van de kippen. Klik hier voor meer informatie over Stress weg of om het product te bestellen.
Bronnen voor de wetenschappelijke onderzoeken:
1. Nicol, Christine J: The Behavioural Biology of Chickens. Wallingford, 2015.
2. Wolchover, N: A Bird’s-Eye View of Nature’s Hidden Order. Quanta Magazine, 2016.
3. Damerow, Gail: The Chicken Health Handbook. Storey, 2015.
4. Damerow, Gail: Hatching And Brooding Your Own Chicks. Storey, 2013.
5. Kathy Shea Mormino: The chicken chick's guide to backyard chickens. Verenigde Staten, 2017.
Misschien vind je dit ook interessant:
