Goede voeding voor kuikens, dit hebben je kuikens nodig
Heb je kuikens thuis of verwacht je ze binnenkort? Dan wil je vast graag weten wat ze nodig hebben om gezond op te groeien. In die eerste weken maakt een kuiken enorme stappen: het lichaam groeit hard, de vertering moet nog op gang komen, en ook de weerstand is volop in ontwikkeling. Juist in die fase is voeding niet zomaar iets wat “erbij hoort”: het is de basis. Maar als je dan in de dierenwinkel staat en 10 verschillende soorten kuikenvoer ziet dan zie je wellicht door de bomen het bos niet meer. Daarom leg ik je in dit artikel graag precies uit wat goed voer is voor kuikens. Ik laat je zien waar je op kunt letten, wat ik zelf zou kiezen en ook wat ik juist níet zou geven.
Dit voer hebben kuikens juist niét nodig
Daar sta je dan, in de dierenwinkel voor het schap met kuikenvoer. Je wil het goed doen en grijpt al snel naar een zak waar van alles in zit: zaden, vlokreeftjes, meelwormen. Lekker veel afwisseling, denk je misschien, want ja, wij mensen houden daar ook van. Zelf zouden we ook niet elke dag hetzelfde willen eten, toch?
Maar voor kuikens werkt dat anders. Zeker in de eerste weken hebben ze geen variatie nodig, maar juist rust, voorspelbaarheid en een compleet pakket aan voedingsstoffen in elke hap. Die kleurrijke mengsels met graan, zaadjes of insecten zien er leuk uit, maar zijn voor kuikens naar mijn mening niet geschikt. Ze bevatten veel zetmeel en vet, maar missen belangrijke bouwstoffen zoals eiwitten, calcium en vitamines die juist in deze fase zó belangrijk zijn.
Een zak met vrolijke kleuren en allerlei extraatjes kan op papier best compleet zijn samengesteld. Deze varianten heten vaak kuikenmix of opgroeimix. In theorie is dat prima voer, áls een kuiken netjes van alles evenveel zou eten. Maar in de praktijk werkt het vaak anders. Kuikens pikken eerst alles eruit wat ze het lekkerst vinden, zoals de zaden en vlokreeftjes. De rest, waar juist de meeste voedingswaarde in zit, blijft liggen, wordt door het hele hok geknoeid of maar half opgegeten. Zo krijgen ze alsnog te veel zetmeel en vet binnen, en juist te weinig van de bouwstoffen die ze in deze fase zo hard nodig hebben.
Niet geschikt: gemixt voer met zaadjes, kleurtjes, vlokreeftjes of andere extraatjes.
Je kuikens hebben kuikenmeel of kuikenkorrels nodig
De beste basis voor kuikens is een complete kuikenkorrel of compleet kuikenmeel. Daarin zitten alle voedingsstoffen die een kuiken nodig heeft zoals eiwitten, vetten, vitaminen, mineralen, calcium en energie, in precies de juiste verhouding. Er bestaan veel verschillende namen voor dit soort voer: kuikenmeel, kuikenkorrel, opfokkorrel, opfokmeel, opgroeikorrel, opgroeimeel, kuikenopfokkorrel, kuikenopfokmeel, kuikenopfokkruimel, en nog veel meer. Laat je daar niet door in de war brengen: de basis is vrijwel altijd hetzelfde.
Kuikenmeel en kuikenkorrels worden gemaakt van gemalen ingrediënten die met elkaar worden gemengd en daarna geperst (voor korrel) of als meel worden verpakt. Zo heeft elke korrel en elke hap meel exact dezelfde samenstelling. Je kuiken kan dus niet kiezen wat ze wel of niet opeet, alles wat ze nodig heeft, zit in elke hap.
Kiezen tussen kuikenmeel of kuikenkorrel
De ingrediënten van kuikenmeel en kuikenkorrel zijn vrijwel identiek. Het enige verschil zit in de vorm. Meel is fijner en meer kruimelig, terwijl korrels steviger zijn en minder knoeien.
Of je kiest voor kuikenmeel of kuikenkorrel, maakt dus eigenlijk weinig uit. Je kunt beide eens proberen: sommige kuikens eten liever korrel, anderen hebben een voorkeur voor meel. Het belangrijkste is dat het een compleet opfokvoer is dat past bij hun leeftijd.
Het gevolg van slechte voeding voor kuikens
In dit artikel heb je nu kunnen lezen wat kuikens nodig hebben om te groeien, maar ik wil je ook graag het verschil kunnen laten zien. Hieronder zie je twee filmpjes van kuikens van dezelfde leeftijd. Ze zijn beide 6 weken oud, maar het is een wereld van verschil in de ontwikkeling.
- In het eerste filmpje zie je kuikens die alleen maar gemengd graan hebben gekregen. Niet omdat het baasje het verkeerd bedoelde, maar gewoon omdat ze niet beter wist. En dat zie je terug: de kuikens zijn klein gebleven, de pootjes zijn dun, ze hebben een doffe blik in de ogen en het verenkleed is nog amper ontwikkeld.
- In het tweede filmpje zie je hoe een kuiken van 6 weken eruit kan zien als het vanaf het begin compleet en passend voer heeft gekregen. Ik hoef je het verschil niet verder uit te leggen denk ik.
Hoeveel voer hebben mijn kuikens nodig?
Kuikens hebben geen vaste eetmomenten zoals wij. Ze eten niet drie of zes keer per dag, maar juist de hele dag door kleine beetjes. En dat is maar goed ook, hun verteringsstelsel is daar helemaal op gebouwd. Ze hebben een hoge verbranding, zijn volop in de groei, en wat ze eten wordt razendsnel verwerkt én verbruikt. Er blijft dus weinig ‘op voorraad’ in het lichaam. Daarom is het belangrijk dat er altijd kuikenvoer en schoon drinkwater klaarstaat. Niet een paar keer per dag, maar gewoon de hele dag door beschikbaar.
En ja, als ze de hele dag eten… dan poepen ze ook de hele dag. Dat hoort erbij! Een actief kuiken poept zelfs elke 10 tot 20 minuten. Dat lijkt veel, maar het is juist een goed teken: het betekent dat hun vertering werkt zoals het hoort. Verderop in dit artikel leg ik je nog meer over het verteringsstelsel van kuikens.
Deze merken en varianten zou ik aanraden
Er zijn ontzettend veel soorten kuikenvoer te koop, zowel in winkels als online. Om het overzichtelijk te maken, heb ik van de bekendere merken een aantal varianten voor je op een rij gezet. Hieronder lees je welke variant ik zou kiezen en welke ik juist niet zou kiezen.
Garvo kuikenvoer:
Welkoop kuikenvoer:
Kasper FaunaFood kuikenvoer:
Versele laga kuikenvoer:
Aveve kuikenvoer:
Biologisch of circulair kuikenvoer:
Snacks geven aan kuikens: vanaf wanneer en hoeveel?
Het is verleidelijk om je kuikens af en toe iets extra’s te geven, zoals wat restjes eten of een paar vlokreeftjes misschien. Maar in de eerste weken is het beter om dat nog even niet te doen. Bij voorkeur krijgen kuikens de eerste drie weken alleen hun basisvoer. Vanaf drie weken kun je langzaam wat snacks gaan geven. Ik geef kuikens niet meer dan één theelepel snacks per kuiken, per dag. Denk aan een stukje komkommer, vogelmuur, wat gekookt ei of wat vlokreeftjes of meelwormen. Snacks mogen best, maar zie het echt als extra. De basis blijft altijd hun gewone voer.
Let op: geef je iets anders dan het basisvoer? Zorg dan dat ze ook maagkiezel hebben. Dat hebben ze nodig om extraatjes goed te kunnen verteren.
Hebben kuikens maagkiezel nodig?
Kuikens die alleen kuikenkorrel of kuikenmeel krijgen, hebben in het begin geen extra maagkiezel nodig. Maar zodra ze opgroeien in een ren of buitenhok waar ze ook gras, onkruid of kleine stukjes ander voer kunnen eten, verandert dat. Dan is maagkiezel wél nodig. Je kunt maagkiezel zien als de 'tanden' van een kuiken. Waar wij ons eten fijnkauwen met kiezen, doen kuikens dat in hun spiermaag. Daar helpt maagkiezel bij: kleine steentjes die het voer letterlijk helpen vermalen, zodat het verderop in de darmen goed verteerd kan worden. Maagkiezel blijft in de spiermaag zitten en beweegt mee met de spieren om het voer als het ware te ‘fijnstampen’.
Maagkiezel voor volwassen kippen is vaak te grof. Voor jonge kuikens kun je kiezen voor maagkiezel voor kuikens of voor maagkiezel van duiven. Maagkiezel moet ongeveer zo groot zijn als de teennagel van een kuiken zoals op de foto hieronder.
- Even opletten: maagkiezel is iets anders dan grit. Grit wordt pas belangrijk als je kippen eieren gaan leggen, zo rond de 18 weken, omdat grit kalk levert voor de eierschaal. Maagkiezel helpt alleen bij het vermalen van het voer.
Multivitamines voor kuikens: nodig of niet?
Als kuikens compleet kuikenvoer krijgen, zit daar in principe alles in wat ze nodig hebben. Maar in de praktijk merk ik dat het tóch fijn kan zijn om in de eerste weken wat extra ondersteuning te geven. Juist in die beginfase is er veel in ontwikkeling: de weerstand komt op gang, de vertering moet nog stabiel worden en ze groeien heel hard. Om die reden kies ik ervoor om vanaf de eerste week Multivitamin door het drinkwater te geven, voor 5 dagen per maand. Dit is een hoog geconcentreerde multivitamine, speciaal voor kippen en kuikens. Het ondersteunt de weerstand, de groei, de botopbouw en de darmflora. Precies de dingen die in die eerste weken zo belangrijk zijn! Kortom: het is geen must, maar ik zie bij mijn kuikens in de praktijk verschil. Daarom is het voor mij een vast onderdeel geworden van een goede start.
Tot wanneer hebben kuikens kuikenvoer nodig?
Tot je kuikens 18 weken oud zijn hebben ze kuikenvoer nodig. Maar er zijn allerlei varianten kuikenvoer, afhankelijk van het type voer dat je gekozen hebt. Sommige soorten zijn bedoeld voor de eerste weken, bijvoorbeeld tot 6 weken, terwijl andere varianten meegaan vanaf de geboorte tot aan de leg, rond de 18 weken. Het is dus niet zo dat je na een vaste leeftijd moet overstappen. Zolang je het juiste voer bij de juiste leeftijd geeft, zit je goed. Pas vanaf 18 weken mogen kuikens overstappen op volwassen voer, zoals legkorrel. Tot die tijd is het belangrijk om te blijven voeren wat past bij hun groeifase. Twijfel je? Kijk dan even goed op de zak, daar moet het opstaan.
Een goede voerbak voor kuikens
Een goede voerbak is misschien niet het eerste waar je aan denkt, maar het kan echt verschil maken. Zeker in de eerste weken wil je zoveel mogelijk een besmettingsrisico voorkomen. Dit zijn een paar dingen waar ik zelf altijd op let:
- Zorg dat er geen poep in het voer komt
Kuikens zijn nieuwsgierig en klimmen overal op, dus als ze in de voerbak kunnen zitten dan poepen ze daar ook. Mest in het voer is een grote bron van infecties. Kies daarom een bak waar ze niet in kunnen staan, of plaats hem op een verhoging.
- Zorg dat alle kuikens tegelijk kunnen eten
Als er te weinig plek is, dan kunnen kuikens ruzie krijgen wie er als eerste mag eten. Hierdoor kunnen ze elkaar gaan pikken. Zorg dat alle kuikens tegelijk kunnen eten, als je veel kuikens hebt, dan kun je beter twee kleinere voerbakken gebruiken dan één grote.
- Een goede plek voor de voerbak
Als je kuikens houdt zonder hun moeder, zet de voerbak dan niet te ver bij de warmtelamp of warmteplaat vandaan. Een afstand van ongeveer 30 tot 60 cm is ideaal: dicht bij genoeg zodat ze makkelijk eten, maar ver genoeg om niet onder de warmte te staan tijdens het eten.
Hoe het verteringsstelsel van kuikens werkt
Vanaf het moment dat een kuiken iets oppikt tot het moment dat het als mest weer naar buiten komt, legt het voer een hele weg af door het verteringsstelsel. Als je begrijpt hoe dat proces werkt, wordt ook duidelijk waarom goede voeding zo belangrijk is en wat er mis kan gaan. Daarom neem ik je in dit onderdeel stap voor stap mee door de vertering van kuikens. Van mond tot kont!
1. Het oppikken van voer
Alles begint bij de snavel. Als een kuiken iets eetbaars ziet liggen, pikt ze het op met een snelle, doelgerichte beweging. Kauwen doen ze niet, kuikens hebben geen tanden, dus het voer wordt meteen doorgeslikt. Met behulp van de tong en een klein beetje speeksel schuift het hapje naar achteren, de keel in. Vaak nemen kuikens er ook een slokje water bij, zodat het voer makkelijker glijdt. Vanaf dat moment begint de reis door het verteringsstelsel.
2. De krop, een tijdelijke opslag
Na het doorslikken komt het voer als eerste in de krop terecht. Dit is een soort voorraadzakje aan de rechterkant van de hals, net vóór het borstbeen. De krop is bedoeld als tijdelijke opslag. Hier verzamelt het kuiken meerdere kleine porties voer die later rustig verder het verteringsstelsel in gaan. Bij jonge kuikens kun je de krop vaak voelen of zelfs een beetje zien zitten als ze goed gegeten hebben: een zacht bolletje net onder of naast de hals. Een volle krop aan het eind van de dag is meestal een goed teken, het laat zien dat het kuiken voldoende heeft gegeten. Vanuit de krop wordt het voer geleidelijk doorgestuurd naar de maag. Dat zorgt ervoor dat de rest van het verteringsstelsel niet ineens te veel hoeft te verwerken.
3. De kliermaag, het begin van de vertering
Na de krop komt het voer in de kliermaag. Dit is het eerste verteringsorgaan waar echt iets gebeurt met het voedsel. In de kliermaag wordt namelijk maagsap toegevoegd: een mengsel van enzymen en zoutzuur dat het voer chemisch begint af te breken. Deze stap is belangrijk, want het bereidt het voer voor op de volgende fase in de vertering. Eiwitten worden alvast losgeweekt, vetten en koolhydraten worden klaargemaakt om verder afgebroken te worden. Je kunt de kliermaag een beetje vergelijken met onze maag, al werkt het bij kippen net even anders en veel sneller.
4. De spiermaag, waar het voer wordt fijngemalen
Na de kliermaag komt het voer in de spiermaag terecht. Dat is de plek waar kuikens hun eten fijnmaken, want kauwen doen ze niet. Ze slikken het voer meteen door. Daarom hebben kuikens maagkiezel nodig: dat zijn kleine steentjes die in de spiermaag achterblijven. Die helpen om het voer stevig te kneden en te vermalen. Zo wordt het klein genoeg om verderop goed verteerd te worden. Krijgt je kuiken alleen kuikenkorrel- of meel? Dan is maagkiezel meestal nog niet nodig. Maar geef je ook graan of een gras? Dan is het wél belangrijk dat ze altijd toegang hebben tot maagkiezel. Na de spiermaag is het voer klaar voor de volgende stap: de darmen nemen de voedingsstoffen op.
5. De dunne darm: hier worden de voedingsstoffen opgenomen
Na de spiermaag komt het fijngemalen voer in de dunne darm terecht. Dit is misschien wel het belangrijkste onderdeel van het hele verteringsstelsel: hier worden de voedingsstoffen opgenomen die het kuiken nodig heeft om te groeien en zich te ontwikkelen. Als het voer niet goed is fijngemalen in de spiermaag, of als het te eenzijdig is (bijvoorbeeld vooral uit zetmeel bestaat), dan gaat het hier mis: voedingsstoffen worden dan minder goed opgenomen. En wat niet opgenomen wordt, komt er aan de achterkant gewoon weer uit, zonder dat het kuiken er iets aan gehad heeft.
6. De blinde darm: de laatste verwerking
Wat het kuiken niet nodig heeft of niet goed kan verteren, komt na de dunne darm terecht in de blinde darm. Hier vindt nog een soort naverwerking plaats: bacteriën breken vezels verder af en er wordt vocht onttrokken aan de voedselresten. Omdat de inhoud hier langer blijft zitten, poept een kuiken meestal één of twee keer per dag blindedarmmest. Deze mest ziet er iets anders uit dan gewone mest. Het stinkt enorm en het is vaak wat donkerder en heel plakkerig. Dit is gelukkig heel normaal!
7. De dikke darm en cloaca: alles wat overblijft gaat eruit
Na de blinde darm gaat dat wat nog over is via de dikke darm richting de cloaca. Daar komt alles samen: onverteerde resten én de urine van het kuiken. Bij kippen en kuikens wordt urine niet apart uitgeplast, maar samen met de mest uitgescheiden. Dat witte wat je op de mest ziet, is dus de urine! Een normaal mesthoopje bestaat uit een bruine massa met een wit gedeelte erop, precies zoals het hoort. Omdat kuikens veel eten en een snelle vertering hebben, poepen ze ook vaak. Reken gerust op elke 10 tot 20 minuten, zeker als ze actief zijn! De mest op de foto's hieronder laten zien hoe perfect normale kuikenmest eruit hoort te zien.
Ziet de mest van je kuikens er anders uit dan normaal?
Als de mest van je kuiken er anders uit ziet dan normaal, dan is het belangrijk om dat heel serieus te nemen. Afwijkende mest is namelijk vaak het eerste signaal dat er iets niet goed gaat in de darmen. Hieronder zie je verschillende foto's van afwijkende mest. Herken je deze mest bij je kuiken? Dan kun je op de afbeelding klikken om er meer over te lezen. Zo weet je snel wat het kan zijn en wat je eraan zou kunnen doen. Zie je bij jouw kuiken mest die je niet herkent op de foto's? Dan mag je er natuurlijk altijd een foto van doorsturen via whatsapp of via de mail. Dan kijk ik met je mee!
Bronnen voor de wetenschappelijke onderzoeken:
1. Damerow, Gail: Hatching and Brooding Your Own Chicks. Storey Publishing, 2013.
2. Plamondon, Robert: Success with Baby Chicks. Norton Creek Press, 2003.
3. M.C. Appleby, S.F. Smith, B.O. Hughes: Nesting, Dust Bathing and Perching by Laying Hens in Cages: Effects of Design on Behaviour and Welfare. Poultry Science, 1993.
4. Mormino, Kathy Shea: The Chicken Chick's Guide to Backyard Chickens. Verenigde Staten, 2017.
5. National Research Council: Nutrient Requirements of Poultry: Ninth Revised Edition. National Academies Press, 1994.
6. Erasmus, M.A. et al.: Effects of Diet on Growth and Health of Chicks During the Brooding Phase. Poultry Science Association, 2020.
7. Schmidt, C.J. & Pescatore, T.: Feeding and Nutrition of Poultry. University of Kentucky Extension, 2014.
8. Leeson, S. & Summers, J.D.: Commercial Poultry Nutrition. University Books, Guelph, 2008.
9. FAO (Food and Agriculture Organization): Feeding Chickens in the Backyard. FAO, 2019.
Misschien vind je dit ook interessant:
