Coccidiose is een darmziekte die veel voorkomt bij kippen. Deze darmziekte wordt veroorzaakt door protozoa parasieten. Deze parasieten beschadigen het darmvlies waardoor er bloedingen en littekens ontstaan. Op de plek van de littekens, kunnen de kippen het hele leven lang geen voedingsstoffen meer opnemen. Hierdoor raken kippen, en vooral kuikens, verzwakt en kunnen ze doodgaan. Maar de parasiet veroorzaakt ook een lagere weerstand waardoor de kippen gevoeliger zijn voor andere ziektes en infecties. Er zijn meerdere protozoa parasieten die coccidiose veroorzaken, deze parasieten komen overal voor waar kippen leven. Meestal worden de eitjes van de parasiet door wilde vogels naar de kippenren vervoerd. Maar de parasiet kan ook via schoenen, kleding en besmet water of voer de kippen besmetten. Coccidiose is de meest voorkomende doodsoorzaak bij opgroeiende kuikens.
Na een heftige coccidiose besmetting zitten de darmen vol met littekens. Hierdoor kan een kip nooit een echt goede weerstand opbouwen of net zoveel eieren leggen als een kip met onbeschadigde darmen. Op de plek waar het litteken zit, kan de darm namelijk geen voedingsstoffen meer opnemen. Een verstandige zet is om coccidiose te voorkomen, in plaats van te wachten met de behandeling van de ziekte nadat deze is opgetreden.
Hier kun je goed zien wat Coccidiose doet met een (in dit geval) kuiken. Deze kuikens zijn even oud en komen uit hetzelfde nest, maar de rechter is veel kleiner.
Coccidiose herkennen:
Typische symptomen bij alle kippen:
> Ineengedoken en niet actief, met opgezette veren
> Verkleurde of bloederige mest
> Minder eten en minder drinken
Extra symptomen bij kuikens:
> Langzame/geen groei
> Veel diarree
> Veel sterfgevallen
Extra symptomen bij volwassen kippen:
> Gewichtsverlies
> Bij een hen: minder of geen eieren, kleinere eieren, slechte schaalkwaliteit
De kippen die deze poep produceerden, hadden allemaal last van coccidiose.
> Roze weefsel in de mest.
Af en toe kunnen er kleine stukjes roze darmvlies in de mest verschijnen. Dit is normaal en moet niet worden verward met bloederige mest die wijst op coccidiose of een andere darmaandoening. Het darmslijmvlies van een kip wordt voortdurend vernieuwd, waardoor er stukjes in de poep terecht kunnen komen. Dat is helemaal normaal.
> Let op: bij kuikens kan een coccidiose besmetting heel snel fataal worden.
Het is een goed idee om bij kuikens preventief Coccidioses door het water te doen. Dit kan echt het verschil maken tussen leven of dood (hieronder meer over Coccidioses)
Mest met roze weefsel: geen reden tot paniek.
Hoe coccidiose zich verspreid:
> Door eitjes die nog in het hok of in de grond aanwezig waren. De eitjes kunnen meerdere jaren!! in de grond overleven.
> Direct contact met de mest van besmette kippen.
> Indirect contact met de mest van besmette kippen, bijvoorbeeld door poep onder je schoen.
> Eitjes die door een kip worden opgenomen door te eten of drinken uit een plek waar rijpe eitjes lagen, zoals de voer/waterbak, waterplassen, of door van de grond te eten.
1. Een besmette kip poept coccidiose eitjes uit. Deze eitjes moeten 1 tot 3 dagen rijpen, voordat ze andere kippen kunnen besmetten.
2. Een andere kip krijgt de eitjes binnen, door te eten of drinken uit een plek waar rijpe eitjes liggen, zoals de voer/waterbak, waterplassen, of door van de grond te eten.
3. De eitjes worden door de spiermaag van de kip opengemaakt, waardoor ze beginnen te ontwikkelen.
4. De eitjes nestelen zich in de darmwand en groeien daar door tot ze zelf nieuwe eitjes kunnen leggen.
5. Die eitjes poept de kip vervolgens uit, ongeveer 4 tot 7 dagen na de eerste besmetting.
Via de poep verspreiden ze zich in de bodem, het strooisel, het voer, het water en door de door de voeten van vogels, knaagdieren, insecten en menselijke verzorgers.
Op deze manier kan het binnen krijgen van één besmet eitje zorgen voor tienduizenden tot zelfs honderdduizenden nieuwe eitjes. Deze eitjes kunnen allemaal weer nieuwe infecties veroorzaken. Dat maakt coccidiose zo hardnekkig als er eenmaal één kip besmet raakt. Als er kippen dood gaan of herstellen van de infectie, neemt het aantal eitjes dat wordt uitgepoept af, maar nooit helemaal tot 0 omdat de eitjes jaren lang kunnen overleven.
Via de poep verspreiden ze zich in de bodem, het strooisel, het voer, het water en door de door de voeten van vogels, knaagdieren, insecten en menselijke verzorgers.
Hoe meer besmette eitjes een kip binnenkrijgt, des te groter de schade is die in de darmwand wordt veroorzaakt. Coccidiose parasieten komen bij bijna alle kippen voor, dus je kunt niet voorkomen dat kippen rijpe eitjes binnen krijgen. De problemen beginnen pas als een gevoelige kip een grote hoeveelheid rijpe eitjes binnen krijgt.
Kippen zijn gevoelig als ze:
> Een kuiken zijn,
> Een verminderde weerstand hebben door een andere ziekte of infectie,
> Nog niet eerder met coccidiose in aanmerking zijn geweest.
> Slechte, onvolledige voeding krijgen.
Hoe jij voorkomt dat je kippen teveel besmette eitjes binnenkrijgen:
2. Kuikens een goede darmflora laten ontwikkelen
Alle kippen worden hun hele leven blootgesteld aan besmette eitjes. Zolang de darmen langzaam aan de eitjes worden blootgesteld, heeft de darmflora de kans om zich te ontwikkelen. Kuikens met een goede darmflora zijn minder gevoelig voor coccidiose. Coccidioses versterkt de darmflora en doodt de coccidiose eitjes (oöcysten) waardoor kuikens niet ziek worden en de darmen niet kunnen worden aangetast. Coccidioses is een natuurlijk product en kan heel gemakkelijk aan het drinkwater worden toegevoegd. Omdat jonge kuikens het meest kwetsbaar zijn, adviseren wij om Coccidioses de eerste 14 dagen van het leven van een kuiken iedere dag door het drinkwater te doen.
> Kuikens die uit zijn gebroed door een kip: hebben een veel betere darmflora dan kuikens die worden uitgebroed in de broedmachine. Deze kuikens worden namelijk heel geleidelijk blootgesteld aan coccidiose in hun omgeving.
> Kuikens die in de broedmachine zijn grootgebracht: worden niet blootgesteld aan coccidiose. Om de kuikens toch al zo snel mogelijk de natuurlijke immuniteit te laten ontwikkelen, kun je het volgende doen: Leg een handje vol zand uit de kippenren of bodembedekker uit het nachthok, in de omgeving waar de kuikens opgroeien. Let op: gebruik alleen materiaal van een toom gezonde volwassen kippen. Op deze manier worden de kuikens blootgesteld aan een gezonde hoeveelheid coccidiose.
Kuiken in de eerste week laten scharrelen in een klein beetje bodembedekker van een gezonde kudde.
> Vaccinatie
Kuikens die van een grote broederij komen, kunnen worden blootgesteld aan coccidiose door middel van een vaccin. Vaccins bevatten een lage dosis levende, eitjes die een laag infectieniveau veroorzaken. De coccidiose doorloopt dan een normale levenscyclus, waarbij ze de gevaccineerde kuikens infecteren totdat de kuikens immuniteit ontwikkelen.
Nadelen van het vaccin:
- Er zijn 8 verschillende soorten protozoa parasieten die coccidiose veroorzaken. Om te zorgen dat je kippen niet ziek worden, moet het vaccin de soorten coccidiose bevatten waaraan je kippen misschien worden blootgesteld. De meeste vaccins bevatten niet alle mogelijke soorten, maar wel de meest voorkomende.
- Een paar kuikens thuis vaccineren is niet praktisch of economisch, omdat de kleinst beschikbare dosis voldoende is om 1.000 kuikens te vaccineren, en als de injectieflacon eenmaal is geopend, moet het vaccin direct gebruikt worden.
Voordelen van het vaccin:
- Vaccinatie is vergelijkbaar met natuurlijke blootstelling.
- Vroege vaccinatie geeft een voorsprong bij het ontwikkelen van natuurlijke immuniteit.
3. Houd de voer- en drinkbakken schoon
Mest en strooisel kunnen besmet zijn. Daarom is het een goed idee om te voorkomen dat er mest en strooisel in de voer- en drinkbakken komt. Dit kun je voorkomen door ze hoger op te hangen of hoger neer te zetten op bijvoorbeeld een steen. Als er toch mest of strooisel in zit, maak de bakken dan schoon. Om te voorkomen dat er veel gepoept wordt op de plekken rondom de eet en drink plekken, kun je de voer- en drinkbakken het best zo vaak mogelijk verplaatsen. Op deze manier voorkom je dat er een mest opstapeling komt.
6. Voorkom natte plekken met modder in de ren.
Coccidiose kan ontzettend lang overleven in modder en waterplassen. Dit maakt de kans dat kippen besmet raken als ze uit de waterplas drinken groter. Houd kippen daarom ook niet samen met watervogels, want watervogels maken snel modder. Je kunt de plekken waar modder en plassen ontstaan opvullen met rivierzand, dan kan het water gemakkelijker af worden gevoerd.
7. Gebruik mestplanken zodat je de verspreiding van eitjes voorkomt.
Een mestplank is een plank onder de stok die de mest opvangt als de kippen op stok zitten. Door kranten op de mestplanken te leggen kun je iedere ochtend heel gemakkelijk de mest verwijderen, simpelweg door de kranten uit het hok te pakken en er nieuwe kranten op te leggen.
Zo makkelijk is het om het hok te verschonen als je mestplanken gebruikt. Het duurt echt minder dan één minuut!
Een mestplank heeft de volgende onmisbare voordelen:
> Je voorkomt dat in de nacht uitgepoepte coccidiose eitjes kunnen rijpen. De eitjes hebben namelijk 1 tot 3 dagen nodig om te rijpen voordat ze besmettelijk zijn. Als jij iedere dag de kranten ververst, voorkom je dat de eitjes besmettelijk raken en opgenomen kunnen worden door je kippen.
> Het zorgt ervoor dat een groot gedeelte van het vocht wordt verwijderd, want kippenmest bestaat voor 85% uit vocht! Coccidiose houd van een vochtige omgeving om in te groeien, dus dat wil je echt voorkomen.
> Eén van de eerste tekenen van een zieke kip is rare mest. Kippenmest is ontzettend belangrijk om de gezondheid van je kippen te kunnen beoordelen. Met een mestplank kun je de mest heel goed en gemakkelijk controleren, het gaat zelfs automatisch als je de krant ververst. Als het je opvalt dat een of meerdere kippen diarree hebben, kun je dat in de gaten houden en eventueel een monster naar de dierenarts brengen voor een mestonderzoek. Vaak slapen kippen op dezelfde plek, dus als je ziet dat een kip diarree heeft kun je ze meteen even verder onderzoeken.
> Mestplanken zijn ook fantastisch om bevriezing en veel andere ziekten te voorkomen, de voordelen zijn echt eindeloos.
8. Zorg voor voldoende ruimte
Het voorkomen van een coccidiose uitbraak is makkelijker bij kippen die veel scharrel ruimte hebben. Een grotere ruimte zorgt ervoor dat niet meteen alle kippen besmet raken. Als het er dan eerst één gevoelige kip wordt getroffen, kun jij de andere kippen snel behandelen met Coccidioses en voorzorgsmaatregelen nemen.
De linker foto stuurde de mevrouw om te vragen voor advies, en al na 2 dagen behandelen met Coccidioses was de mest zoals op de rechter foto!
Bronnen voor de wetenschappelijke onderzoeken:
1. Kathy Shea Mormino: The chicken chick's guide to backyard chickens. Verenigde Staten, 2017.
2. Damerow, Gail: Hatching And Brooding Your Own Chicks. Storey, 2013.
3. P. E. Kaufman: Internal parasites of poultry. University of Florida, 2019.
4. Gino Lorenzoni: Managing Chicken Coccidiosis in Small Flocks During Summer. Poultry Science and Avian Health, 2022.
5. Abiodun Joseph Fatoba and Matthew Adekunle Adeleke: Diagnosis and control of chicken coccidiosis: a recent update. Pudmed Central, 2018.
6. Belli SI, Smith NC, Ferguson DJ: The coccidian oocyst: a tough nut to crack! Trends Parasitol. 2006.
Misschien vind je dit ook interessant:
