Bacteriële infecties bij kuikens: herken de symptomen
Bacteriële infecties en coccidiose zijn de twee meest voorkomende oorzaken van ziekte en sterfte bij kuikens. Steeds vaker duiken bacteriën en schimmels op die jonge kuikens ziek maken. En juist die kleintjes zijn extra kwetsbaar: hun weerstand is nog in ontwikkeling en hun darmen zijn nog niet stabiel. Als er dan een bacterie toeslaat dan kan een kuiken snel achteruitgaan. Toch wordt er weinig gesproken over bacteriële infecties. Bij dunne mest of een slap kuiken denken veel kippenbaasjes al snel aan wormen of coccidiose. Logisch, want daar hoor je het meest over. Maar juist daardoor blijven bacteriële infecties vaak onopgemerkt. In dit artikel lees je waar je een bacteriële infectie bij kuikens aan kunt herkennen.
Signalen van een bacteriële infectie in de mest van kuikens:
1. De mest lijkt een samengeperst worstje
Als een kuiken een bacteriële infectie heeft dan kan de mest eruitzien als een samengeknepen worstje. Dat klinkt misschien onschuldig, maar het is een teken dat de darmen niet goed werken. Normaal bewegen de darmen ritmisch om voedsel te verteren en afvalstoffen af te voeren. Maar door een bacteriële infectie kan die beweging verstoord raken, waardoor de mest steeds verder wordt samengedrukt. Zo’n samengeperst mestplukje laat zien dat de darmwerking uit balans is.
2. De mest is geel/ groen en slijmerig
Als je kuiken een bacteriële infectie heeft dan kan de mest een opvallend groene kleur krijgen en slijmerig zijn. Dat is een signaal dat de spijsvertering niet goed verloopt. Normaal wordt voedsel verteerd met behulp van gal, die een gele tot groengele kleur heeft. Bij een gezond kuiken wordt deze gal netjes opgenomen tijdens de vertering. Maar als de darmen uit balans zijn door een bacteriële infectie lukt dat niet goed. De gal blijft dan zichtbaar in de mest. Dat geeft die onnatuurlijk groene kleur. Daarbij kan de infectie de darmwand irriteren. Als reactie maakt het lichaam extra slijm aan om die beschadigde wand te beschermen. Dat slijm komt samen met de mest naar buiten en geeft het een glibberige, slijmerige structuur.
Andere signalen van kuikens met een bacteriële infectie
Naast afwijkende mest kunnen bacteriële infecties bij kuikens heel verschillende symptomen geven. Sommige kuikens gaan niezen of klinken benauwd, terwijl anderen juist stil worden, bol gaan zitten of vieze donsveertjes rond de cloaca krijgen. Ook overmatig drinken zie je regelmatig bij een bacteriële infectie. Bekende bacteriën die kuikens ziek kunnen maken zijn bijvoorbeeld salmonella en E. coli. Hieronder neem ik de meest voorkomende bacteriële infecties bij kuikens en hun bijbehorende symptomen met je door.
Belangrijk: Alle ziektes veroorzaakt door bacteriën en schimmels zijn besmettelijk!
1. Een vieze kont<een vieze="" kont
Bij een bacteriële infectie werken de darmen van een kuiken niet zoals het hoort, waardoor de mest vaak dunner en slijmeriger wordt. Normaal heeft kuikenmest een stevig deel en een wit urinedeel, maar als de darm uit balans is, verandert dat. De mest wordt waterig of plakkerig en blijft gemakkelijk aan de donsveertjes rond de cloaca kleven. Ook zie je dan vaak de typische kleuren die passen bij een bacteriële infectie: geel of groen. Daarnaast voelen kuikens met een bacteriële infectie zich meestal minder fit. Ze verzorgen zichzelf minder goed, waardoor de mest opdroogt en zich ophoopt rond de cloaca.
Om te voorkomen dat je kuiken verstopt raakt of dat er maden komen, is het belangrijk om zo snel als mogelijk in actie te komen als je kuiken een vieze kont heeft.
2. Niezen
Niezen klinkt misschien onschuldig, maar bij kuikens kan het een teken zijn dat er iets mis is met de luchtwegen. Als een kuiken niest door een bacteriële infectie, zie je dat vaak ook terug in de mest: die krijgt dan de typische kleur en structuur die past bij een bacteriële infectie. In zo’n geval gaat het meestal om een infectie in de achterste luchtwegen, dieper in het ademhalingssysteem richting de longen of luchtzakken.
Bij een bacteriële infectie raken die luchtwegen geïrriteerd of ontstoken. Het kuiken probeert het ontstekingsmateriaal en de bacteriën kwijt te raken door te niezen. Soms hoor je dat de ademhaling wat zwaarder gaat of zie je dat het kuiken extra met zijn borstkas beweegt. Heeft je kuiken naast het niezen en afwijkende mest ook belletjes in de ogen of een rochelende ademhaling? Dan zit de infectie niet alleen op de achterste luchtwegen, maar ook in de voorste luchtwegen. Snel ingrijpen is dan extra belangrijk.
3. Zware of opvallende ademhaling
Het kan zijn dat het kuiken een zware of opvallende ademhaling heeft. Ze ademen dan vaak sneller, dieper of met duidelijk zichtbare bewegingen. Soms hoor je dan ook een zacht piepend geluid bij het ademen. In dat geval zit de bacterie vaak in de longen of luchtzakken. Daar kan vervolgens een ontsteking of een ophoping van slijm ontstaan, wat ervoor zorgt dat het kuiken benauwder wordt.
4. De ogen hebben een doffe, vermoeide uitstraling
Voor een ziek of verzwakt kuiken kost zelfs het reageren op de omgeving energie. De oogjes zien er dof uit, ze reageren traag en missen de alerte, heldere blik die je normaal ziet. Een doffe blik wijst niet altijd op een bacteriële infectie, het kan bijvoorbeeld ook passen bij coccidiose of andere ziektebeelden. Kijk daarom altijd naar het totaalplaatje en let op eventuele andere signalen.
5. Een sinusontsteking
Bacteriën kunnen ook bij kuikens een sinusontsteking veroorzaken. Bij zo’n ontsteking hoopt het infectiemateriaal zich op in de holtes rond de ogen en boven de snavel. Dit zorgt voor een zwelling in het gezicht, meestal vlak bij of rond de ogen. Het gaat om een kaasachtige massa die door het lichaam moeilijk afgevoerd kan worden. Je ziet dan dat het gezicht van het kuiken opzwelt. De sinusholtes rondom de ogen en boven de snavel raken dan gevuld met slijm, vocht of etter, wat zichtbaar wordt als een bult of verdikking. Door die zwelling kan het kuiken lastiger ademhalen en zich benauwd voelen. Hoe het eruitziet, hangt af van waar precies in de holtes de ontsteking zit. Soms is het subtiel en soms is het heel duidelijk aanwezig.
Let op: een coccidiose besmetting en een bacteriële infectie gaan vaak hand in hand!
In dit artikel lees je alles over bacteriële infecties bij kuikens, maar het is belangrijk om te weten dat de symptomen soms sterk lijken op die van coccidiose. Slijmerige mest, een groene of gelige kleur, vieze donsveertjes rond de cloaca, een sloom kuiken… het kán wijzen op een bacteriële infectie, maar ook op een coccidiose besmetting. Sterker nog: de twee gaan vaak hand in hand. Coccidiose beschadigt de darmwand van het kuiken, waardoor bacteriën vrij spel krijgen en een infectie zich makkelijker kan ontwikkelen. Soms begin je dus met een coccidiose probleem, en komt daar een bacteriële infectie bovenop. De mest op de foto hieronder lijkt vooral een bacteriële infectie te laten zien, maar uit een mestonderzoek bleek dat er een hele grote coccidiose besmetting meespeelde...
Wat nu?
Let op: als je kip benauwd is dan kost ademhalen veel moeite. Een product in de snavel geven kan dan extra belastend zijn. Ze kunnen zich ook sneller verslikken. Wees daarom extra voorzichtig. Geef kleine beetjes tegelijk en geef haar tussendoor de tijd om te slikken en op adem te komen.
Zorgen dat ze blijft eten en drinken
Als een kuiken ziek is dan heeft ze vaak minder eetlust, maar zonder voldoende voedingsstoffen verzwakt ze nog sneller. Daarom zorg ik ervoor dat ze blijft eten, ook al zijn het maar kleine beetjes. Als ze nog zelf eet, dan geef ik naast het gewone voer een beetje gekookt ei. Dit is makkelijker op te nemen en zorgt sneller voor energie. Als ze helemaal niet eet, dan help ik haar met eten. Klik hier om te lezen hoe ik dat doe.
En nu, schoonmaken!
De drinkbak schoonmaken
Bacteriën kunnen zich makkelijk verspreiden via het drinkwater. Als een ziek kuiken drinkt, laat ze onzichtbare druppeltjes achter in de bak. Als andere kuikens daarna uit diezelfde bak drinken, dan kunnen zij de bacteriën ook binnenkrijgen. Daarom spoel ik de drinkbak de komende dagen dagelijks af met kokend water om verspreiding tegen te gaan.
Haal natte plekken in het hok en in de ren weg
In het hok let ik er altijd goed op dat het strooisel droog blijft. Natte plekken zijn namelijk een broedplaats voor bacteriën. Daarom haal ik iedere dag nat strooisel weg en vervang ik het door vers, droog materiaal. Als de kuikens buiten in de ren zitten, dan zorg ik dat ook daar geen modderige plekken ontstaan. Modder kan namelijk een besmettingsbron zijn. Als ik zie dat er modder ontstaat dan vul ik die plekken op met brekerzand. Zelf gebruik ik hiervoor ‘Stonewish brekerzand 0-4 mm’ van de Gamma.
Belangrijk: Bacteriën zoals Salmonella of E. coli kunnen zich gemakkelijk verspreiden via je handen. Niet alleen van kip naar kip, maar soms ook van kip naar mens. Daarom was ik mijn handen altijd extra goed als ik denk dat er een bacteriële infectie meespeelt.
Waar ik verder op let:
Mest in de gaten houden
Tijdens de uitvoering van dit stappenplan kan de mest er elke dag weer anders uitzien. Soms is het waterdun, dan weer wat slijmerig, of ineens geelgroen van kleur. Dat klinkt misschien spannend, maar ik zie dat als een normaal onderdeel van het herstelproces. Mijn ervaring is dat het lichaam tijd nodig heeft om de balans in de darmen terug te vinden. Dat verloopt stap voor stap, en dat zie je soms terug in de ontlasting. Het kan er even rommelig uitzien voordat het weer rustig wordt.
Belangrijk: blijf Fecton 14 dagen lang geven
Ook als een kuiken na een paar dagen alweer fitter oogt, blijf ik Fecton 14 dagen achter elkaar geven. Dat lijkt misschien lang, maar bacteriën zijn hardnekkig. Ze kunnen zich diep in het lichaam verschuilen en juist als je te vroeg stopt, kunnen de signalen terugkeren. Aan de buitenkant lijkt het misschien alsof alles weer goed gaat, maar vanbinnen is haar systeem nog volop bezig om de balans te hervinden. Door de volledige 14 dagen af te maken, geef je haar lichaam de tijd om weer in balans te komen.
Hoe krijgt een kuiken een bacteriële infectie?
Bacteriën en schimmels zijn overal, ook in het lichaam van een kuiken. Meestal is dat geen probleem. Een gezond kuiken leert hier langzaam mee om te gaan terwijl zijn weerstand zich ontwikkelt. Maar als die weerstand een klap krijgt, bijvoorbeeld door kou, stress, slechte hygiëne of een tekort aan voedingsstoffen, dan kan zo’n bacterie ineens de overhand nemen en een infectie veroorzaken. Kuikens kunnen ook een bacteriële infectie oplopen via hun omgeving. Ratten en muizen zijn beruchte verspreiders van bacteriën. Ze laten bacteriën achter via de mest, urine of speeksel zonder dat je het merkt. Wilde vogels kunnen hetzelfde doen..
Bacteriële infecties voorkomen
Je kunt je kuikens natuurlijk niet in een glazen kooitje houden en dat hoeft ook helemaal niet. Een beetje regen, een spannend moment of een verandering in hun omgeving hoort er nu eenmaal bij. Je zou Fecton preventief 2 dagen per week kunnen geven om de bacteriën in balans te houden. En wat je verder kan doen, is de omstandigheden in het hok zo goed mogelijk maken, zodat bacteriën geen kans krijgen om zich te verspreiden.
Een schoon en droog hok is daarbij het halve werk. Vieze, vochtige bodems zijn een broedplaats voor bacteriën, en dat is het laatste waar je kuikens aan wilt blootstellen. De juiste bodembedekking is daarom ontzettend belangrijk. Zand is hiervoor ideaal! Het is anorganisch (dood) materiaal waardoor bacteriën en schimmels zich er niet makkelijk in kunnen nestelen, zoals wel gebeurt bij stro of houtkrullen. Daarnaast is zand makkelijk schoon te houden: de mest blijft erop liggen, zodat je het eenvoudig kunt wegscheppen en het hok fris blijft.
Zorg voor een droge, hygiënische omgeving, geef je kuikens passend voer en beperk stress zoveel mogelijk. Houd ze goed in de gaten, hoe sneller je merkt dat er iets niet klopt, hoe groter de kans dat je op tijd kunt ingrijpen.
> Waarom ik geen boomschors gebruik
Ik krijg regelmatig de vraag of boomschors een goede bodembedekker is voor in de kippenren. Mijn antwoord is dan altijd: nee. Boomschors is organisch materiaal, en daarin kunnen bacteriën en schimmels juist lang overleven. Ziekteverwekkers kunnen zich er zelfs in vermenigvuldigen. Je ziet er aan de buitenkant niks aan, maar ondertussen lopen je kippen er elke dag overheen en kunnen ze via hun poten of snavel ongemerkt bacteriën oppikken. En dat wil je natuurlijk voorkomen..
Bronnen voor de wetenschappelijke onderzoeken:
1. Ida Thøfner, Jens-Peter Christensen: Bacterial diseases in poultry. Advancements and Technologies in Pig and Poultry Bacterial Disease Control, 2021
2. Jiaqi Huang: Salmonella phage CKT1 significantly relieves the body weight loss of chicks by normalizing the abnormal intestinal microbiome caused by hypervirulent Salmonella Pullorum.. Poultry Science, 2022.
3. R E Porter Jr: Bacterial enteritides of poultry. Poultry Science, 1998.
4. M. A. Islam, et al: Clinical and laboratory diagnoses of common bacterial diseases of broiler and layer chickens. Faculty of Veterinary Science, 2010.
5. Wijesurendra, Dinidu S., et al: Pathological and microbiological investigations into cases of bacterial chondronecrosis and osteomyelitis in broiler poultry. Avian pathology 46.6, 2017.
Misschien vind je dit ook interessant:
