Er is iets met het gedrag van mijn kip

Als je kippen onrustig zijn, dan kunnen er meerdere dingen aan de hand zijn. 

• Ze vervelen zich: Kippen zijn slimme, nieuwsgierige dieren. Als ze te weinig te doen hebben of op een klein oppervlak leven, raken ze snel gefrustreerd. Zorg voor voldoende ruimte waar ze kunnen scharrelen. Voor een buitenruimte houd ik minimaal 5 m² per kip aan. Wil je weten waar een goede buitenruimte nog meer aan moet voldoen? Download dan hier het gratis e-book Het ideale kippenhok.

• Ze hebben last van kriebelbeestjes zoals luizen en mijten. Luizen en mijten veroorzaken flinke jeuk, en dat kun je merken aan het gedrag van je kippen. Ze slapen onrustig waardoor ze overdag prikkelbaarder zijn. Sommige kippen gaan zichzelf krabben of pikken, anderen worden sneller geïrriteerd naar soortgenoten. Controleer bij onrustig gedrag altijd het hok én de kip zelf. Hier lees je precies waar je op kan letten. 

• Ze worden lastig gevallen door ongedierte. Ratten en muizen kunnen voor veel onrust zorgen in en rond het kippenhok. Ze maken lawaai, eten van het voer en laten overal keutels en geurtjes achter. Dat merken je kippen meteen: ze schrikken vaker, slapen slechter en kunnen overdag sneller gestrest of waakzaam reageren. Let daarom goed op tekenen van ongedierte, zoals gepiep, knaagschade of andere soorten poep rond het hok. Hier kun je lezen hoe je ongedierte bij kippen herkent én wat je eraan kunt doen.

De belangrijkste oorzaken van agressie zijn stress, verveling, ziekte en overbevolking:

• Stress: Kippen die gestrest zijn kunnen agressief worden naar soortgenoten terwijl ze die anders gewoon zouden tolereren. Hier kun je lezen waar kippen stress door kunnen ervaren en wat je eraan kan doen. 

• Ze hebben honger: Kippen eten de hele dag door kleine beetjes. Ze hebben dus niet genoeg aan 2 voedingsmomenten per dag. Als er niet voortdurend voer beschikbaar is kunnen ze uit hun ritme raken en onrustig of prikkelbaar worden. Zorg daarom dat je kippen de hele dag goed voer tot hun beschikking hebben. Hier kun je meer lezen over goede voeding voor kippen. 

• Verveling: Kippen zijn slimme, nieuwsgierige dieren. Als ze te weinig te doen hebben dan kunnen ze zichzelf proberen te vermaken door andere kippen te pesten. Zorg voor voldoende ruimte waar ze kunnen scharrelen. Voor een buitenruimte houd ik minimaal 5 m² per kip aan. Wil je weten waar een goede buitenruimte nog meer aan moet voldoen? Download dan hier het gratis e-book Het ideale kippenhok. 

• Ziekte: In het wild worden zieke kippen verstoten uit de groep, om te voorkomen dat de anderen ook ziek worden. Dit klinkt heel hard, maar het is een kwestie van de sterkste overleven. Dit natuurlijke instinct zit nog in het systeem van de kippen in onze tuin. Wordt één van je kippen opeens gepest? Controleer de gezondheid van de gepeste kip met de gezondheidscheck.

• Overbevolking: Als er te veel kippen in een te kleine ruimte zitten, gaan ze zich snel aan elkaar irriteren. Dit, én de verveling, maakt dat kippen in een te kleine ruimte vaker agressief zijn dan kippen met voldoende ruimte. Wil je weten waar een goede buitenruimte nog meer aan moet voldoen? Download dan hier het gratis e-book Het ideale kippenhok. 

• Nieuwe kippen worden gepest: Heb je nieuwe kippen toegevoegd aan je huidige groep, en worden de nieuwe kippen gepest? Dat komt helaas best veel voor. In het wild komt het namelijk niet voor dat kippen worden samengevoegd aan een andere groep. Dit komt doordat kippen in het wild andere soortgenoten op afstand houden. Dit doen ze om de verspreiding van ziekte en het moeten delen van voedsel te voorkomen. Dat maakt dat je huidige kippen de nieuwe kippen zien als indringers.. Hier kun je lezen wat je kan doen om het te begeleiden. 

• Verandering in de pikorde: Als je kippen altijd goed met elkaar overweg konden, maar er opeens ruzie ontstaat, dan is de kans groot dat de pikorde aan het veranderen is. Dit kan komen doordat een hen die lager in de pikorde staat de kans ziet om hogerop te komen. Kijk de kip die wordt ‘verslagen’ even goed na, het kan zijn dat ze ziek is en daarom verslagen wordt. Hier kun je meer lezen over de pikorde en de verschillende rollen van de kippen in je tuin.

Let op: kippen zijn kannibalen. Als ze eenmaal bloed zien, dan blijven ze pikken. Is er een kip gewond geraakt en is er bloed te zien? Haal deze dan altijd meteen uit de groep, tot het bloeden gestopt is. Het is een goed idee om de wond in te smeren met honing van de imker, honingzalf of betadine zalf. Klik hier voor meer informatie als je kip gewond is.

Sommige kippen ontdekken op een dag hoe lekker hun eigen eieren zijn. Vanaf dat moment kunnen ze bewust eieren kapotmaken om ze op te eten. En als één kip ermee begint, is de kans groot dat anderen het gedrag overnemen. Daarom is het belangrijk om snel te achterhalen wie het doet.

Je kunt hiervoor tijdelijk een camera ophangen, zodat je kunt terugzien welke kip de eieren pikt. Heb je de dader gevonden? Dan zijn er twee dingen die je kunt proberen:

1. Mosterd in een leeg ei
Blaas een ei leeg via een klein gaatje en vul het met mosterd. De meeste kippen vinden dat zó vies dat ze er voortaan vanaf blijven. Let wel op: dit werkt vooral als het gedrag net begonnen is.

2. Gebruik een wegrolnest
Een wegrolnest zorgt ervoor dat het ei na het leggen meteen wegrolt naar een afgesloten gedeelte, waar de kip niet meer bij kan. Zo verdwijnt de verleiding om erop te pikken. Hier zie je meerdere opties voor wegrolnesten. 

Let op: Het hoeft niet altijd je kip te zijn. Ook kraaien, eksters of andere roofdieren kunnen eieren kapotmaken of stelen. Controleer daarom goed of er geen andere dieren bij kunnen komen, bijvoorbeeld met een tijdelijke camera.

Blijft je kip als enige in het legnest of nachthok zitten terwijl de rest buiten is? Dan is het goed om alert te zijn. In veel gevallen is de kans groot dat een kip die zich afzondert fit is. Voer zo snel mogelijk de gezondheidscheck uit om te achterhalen wat er aan de hand kan zijn. 

Maar let op: het kan ook zijn dat je kip broeds is. Een broedse kip wil eieren uitbroeden, ook als er geen haan is en zelfs als er niet eens eieren in het nest liggen. Ze blijft dan koppig in het nest zitten, maakt een brommend geluid als je haar wil aaien dan blaast ze vaak haar veren op. Hier kun je checken of je kip broeds is. 

Kippen leven normaal gesproken in een groep. Als één van je kippen zich afzondert, ergens stil in een hoekje blijft zitten of minder meedoet met de rest, dan is dat vaak een teken dat er iets niet klopt. De kans is groot dat hij of zij zich niet lekker voelt. Het is belangrijk om op zulke signalen snel te reageren. Hoe eerder je erbij bent, hoe groter de kans dat je kunt ingrijpen voordat het erger wordt. Voer daarom zo snel mogelijk de gezondheidscheck uit om te achterhalen wat er aan de hand kan zijn.

Kippen zijn meestal dol op eten. Als je kip normaal gesproken naar je toe komt gerend bij het horen van een voerbak, maar nu nergens zin in lijkt te hebben, dan is dat reden om alert te zijn. Geen eetlust is vaak één van de eerste signalen dat er iets aan de hand is. Voer in zo’n geval de gezondheidscheck uit, zodat je gerichter kunt kijken naar andere symptomen. Let ook goed op de krop: als die vol en hard blijft aanvoelen, kan het zijn dat er een verstopping zit.

Zie je dat een kip af en toe een veertje uittrekt bij een ander? Dan is het goed om het gedrag in de gaten te houden, maar niet direct reden tot paniek. Zolang er geen kale plekken ontstaan en de kippen verder normaal met elkaar omgaan, hoeft het niet ernstig te zijn. Soms is het een kwestie van de pikorde of elkaar willen verzorgen.

Maar let op: als het vaker voorkomt, of als je kale plekken ziet ontstaan, dan is het belangrijk om actie te ondernemen. Verenpikken kan snel escaleren tot kannibalisme, met bloedende wonden als gevolg.

Controleer eerst op kriebelbeestjes
Soms begint het met jeuk: de kip probeert zichzelf te verlossen van irritatie door te pikken. Andere kippen reageren op die open plek en gaan meeplukken. Controleer daarom altijd goed op luizen, mijten of andere beestjes tussen de veren, onder de vleugels, rond de cloaca en onder de stokken in het hok. Klik hier om te lezen hoe je kriebelbeestjes herkent.

Andere oorzaken van verenpikken
Verenpikken ontstaat meestal niet zomaar. Het kan komen door verkeerde voeding, te weinig ruimte, verveling, stress, overbevolking of tijdelijk ophokken (bijvoorbeeld tijdens vogelgriepmaatregelen). Als kippen te weinig bouwstoffen of afleiding hebben, gaan ze op elkaar reageren.

Wat kun je doen?
Verenpikken afleren is lastig, maar niet onmogelijk. Zorg dat ze goede voeding krijgen en dat de kippen voldoende ruimte hebben (het liefst 5 m² per kip in de buitenruimte) Daarnaast kun je tijdelijk een anti-verenpikspray gebruiken op basis van hertshoornolie. Deze spray heeft een sterke, onaangename geur en smaak, waardoor het minder aantrekkelijk wordt om te pikken. Je sprayt het direct op de rug of staart van de kip die gepikt wordt. Het is geen oplossing voor de oorzaak, maar kan wel helpen om het gedrag tijdelijk te doorbreken en verdere schade te voorkomen. 

Let op bij bloed: kippen zijn kannibalen. Als ze eenmaal bloed zien, dan blijven ze pikken. Is er een kip gewond geraakt en is er bloed te zien? Haal deze dan altijd meteen uit de groep, tot het bloeden gestopt is. Het is een goed idee om de wond in te smeren met honing van de imker, honingzalf of betadine zalf. Klik hier voor meer informatie als je kip gewond is.

Je hen wil het nest niet verlaten en ze pikt of gromt als je haar verplaatst of eieren wil pakken. Ze is niet ziek, maar broeds. Dat wil zeggen dat ze graag kuikens wil uitbroeden. Als hennen een lange tijd broeds zijn, dan is dit een risico voor hun gezondheid. Een broedse hen eet ongeveer één vijfde van wat ze normaal eet, en sommige dagen eet ze helemaal niet. Als gevolg hiervan kan ze 20% van haar normale gewicht kwijtraken. Als je hen op onbevruchte eieren zit die nooit uitkomen, of als je hen 2 broedsels achterelkaar doet, kan uiteindelijk verhongeren. Om deze reden raden wij aan om je hennen maximaal één keer per jaar te laten broeden. Maar ja, wat als je hen veel vaker broeds wordt? Of wat als je helemaal geen kuikens wil? Daarover meer in dit artikel.